Greetje Kruidhof – Wisselplaats

Evenwichtige bundel met strakke compositie

Recensie door Hettie Marzak

Greetje Kruidhof studeerde af aan de Schrijversvakschool in Amsterdam in het vak poëzie. Een aantal van haar gedichten verscheen eerder in literaire tijdschriften als Liter en Kluger Hans.
In haar debuut Wisselplaats, zijn het niet alleen de letters van de titel of de de tanden van het kind op de omslagfoto die gewisseld worden, maar ook de personen over wie de gedichten gaan. Zij wisselen van identiteit of bestemming in de zes afdelingen die deze bundel bevat: moeders worden kinderen, dochters worden moeders, een thuis wordt een tehuis. Het zoeken naar bevestiging van wie je bent en waar je thuishoort wordt al in het openingsgedicht merkbaar, waarin een volwassen vrouw zich probeert te herinneren wie ze als meisje was. De daarop volgende gedichten houden zich allemaal bezig met de vraag wie je bent en hoe je je verhoudt tot de rest van de wereld.

Knikmeisje is de titel van de eerste afdeling met tien gedichten, waarvan er negen Inkijkexemplaar  genoemd zijn: een wrange en goed gevonden benaming als blijkt dat het meisje is opgenomen in een instelling, waar ze in therapie moet voor het snijden in haar eigen lichaam: ‘Het raam mag hier maar op een kier. Haar pols / wringt ze naar buiten, vrijheid die blauwe plekken bijt.’

De eerder genoemde titel Knikmeisje doet vermoeden dat zij willoos en gedwee instemt met alle veranderingen die over haar heen komen en die haar door anderen worden opgelegd.
In de afdeling Wisselziek wordt de moeizame en grillige relatie van een moeder en een dochter beschreven, die beurtelings elkaars rol lijken over te nemen. Ook in de overige gedichten valt te lezen hoe moeilijk het is om veiligheid en hechting te vinden binnen het gezin en hoe het ontbreken daarvan diepe wonden slaat die een mensenleven lang blijven bestaan. Zoals in de serie gedichten Lijfwerk de vrouw, die zelf moeder wordt, zichzelf in eerste instantie niet toestaat blij te zijn met haar zwangerschap: ‘Het kan een maaltijd zijn/ het mocht niet buiten komen.’

In het laatste gedicht van deze afdeling is haar moeder een kind geworden en zijn de rollen  omgewisseld: nu is het de dochter die voor haar moeder moet zorgen als voor een kind. Vervolgens moet de vrouw tot op het bot gaan om zichzelf te vinden, getuige de titel ontsla, ontkleed, ontvel van de verzameling gedichten die alle een genadeloos zelfonderzoek beschrijven, totdat er ‘een kier in de gordijnen’ verschijnt, waardoor het licht naar binnen kan vallen.
In de laatste afdeling, Wisseltijd, lijkt de vrouw vrede te hebben gevonden met de dood van haar moeder en met haar eigen plaats in de wereld.

De bundel is evenwichtig en wordt gekenmerkt door een strakke compositie; de volgorde van de gedichten is duidelijk verantwoord. Hoewel de onderwerpen zwaar beladen zijn, is de teneur van de gedichten nooit larmoyant of sentimenteel: alles is in proportie. Waar de gedichten over een kind gaan, is gekozen voor een kinderlijke manier van uitdrukken met woorden die een kind zou gebruiken. Goed lezen is daarom een vereiste: onder de schijnbaar luchthartige oppervlakte blijkt heel wat schuil te gaan. Kruidhof heeft een manier van schrijven gevonden die het haar mogelijk maakt zich kwetsbaar op te stellen, veel van zichzelf te laten zien en toch buiten schot te kunnen blijven door haar op het eerste gezicht neutrale observaties. Alsof het wel over haar gaat, maar het haar niet raakt. Dat dit een manier van zelfbescherming is voor de vrouw in de gedichten, mag duidelijk zijn.

De gedichten hebben geen eindrijm, maar zijn door het metrum en de versvorm toch in een strak keurslijf gestoken: zo zijn bijvoorbeeld de gedichten in de afdeling Inkijkexemplaar ingedeeld in telkens een strofe van twee regels, gevolgd door twee strofen van drie. Deze vaste en consequent volgehouden indeling geeft goed de routine weer van de dagelijkse gang van zaken in een inrichting. In de laatste afdeling, waarin de ik-figuur vrede met haar identiteit gevonden lijkt te hebben, kan de dichter zich de vrijheid permitteren om te kiezen voor lossere metrums en verschillende uiterlijke vormen. Zo weerspiegelt de vorm van het gedicht zijn inhoud.
Daarom is het jammer dat het laatste gedicht van de bundel zo buiten de toon valt: over de uitvinding van de beha. Op zich geen slecht gedicht, maar wat doet het hier aan het einde van zo’n zorgvuldig samengestelde bundel?

Toch blijft deze bundel een overtuigend debuut dat respect afdwingt. Bovendien wekt hij de nieuwsgierigheid op naar werk van deze dichter waarin ze andere bronnen aanboort dan de thema’s ontheemding en wisseling van plaats en identiteit.

 

 

Omslag Wisselplaats - Greetje Kruidhof
Wisselplaats
Greetje Kruidhof
Verschenen bij: Manuzio
ISBN: 9789492600028
64 pagina's
Prijs: € 14,99

Meer van Hettie Marzak:

Tot ziens! Welkom!

Over 'Autobiografie tot op de dag van vandaag' van Arjen Duinker

Recent

21 maart 2023

Alles geschreven...

Over 'Cinemascope' van Gerrit Brand
16 maart 2023

Diepzinnigheid in weerbarstige verhalen

Over 'Kilometer 101' van Maxim Osipov
14 maart 2023

Gümüşay wil geen intellectuele poetsvrouw meer zijn

Over 'Spreken en zijn ' van Kübra Gümüşay
13 maart 2023

Grappen maken behoort tot de essentie van de Egyptische cultuur

Over 'Bier in de snookerclub' van Waguih Ghali

Verwant

What's in a design

Over 'Kluger Hans' van Redactie o.a. Jonas Vanderschueren, Anton Steen, Dorien De Vylder,