In zijn nieuwe roman Dorp laat Gilles van der Loo (1973) de lezer kennismaken met Melchior. Hij is een eenzame man die de wereld om zich heen in een rap tempo heeft zien veranderen, maar zelf vasthoudt aan het verleden. Het dijkdorp waarin Melchior woont, is door de jaren heen langzaam maar zeker opgeslokt door Amsterdam. Waar het dorp eerst nog als een oase van rust tussen de weilanden lag, werd deze rust uiteindelijk verstoord door de aanleg van een grote weg. Hoewel dat voor de omgeving een moderne tijd inluidt, wordt Melchior door één gebeurtenis in het verleden gehouden, hoe zeer de wereld om hem heen ook verandert.
Daar komt echter verandering in wanneer op een dag plotseling een klein meisje in de regen in Melchiors moestuin staat. De jonge moeder van het kind vindt hij slapend bij een bushalte, omringd door heel haar hebben en houden. Hij besluit Sunny en haar dochter Adá onderdak te bieden in zijn schuurtje. Maar met de komst van nieuw en jong leven in zijn huis, wordt hij gedwongen zijn eigen jeugd onder ogen te zien. Tot dat moment heeft Melchior namelijk zoveel mogelijk geprobeerd de pijnlijke momenten uit zijn leven te ontwijken. Dit heeft ertoe geleid dat hij ook zichzelf van een afstandje is gaan zien en daarmee alleen nog de onbewogen versie kent die hij van zichzelf gemaakt heeft. De komst van Sunny en Adá werkt als een warm bad voor de gevoelsarme Melchior en langzaam maar zeker weekt hij los en komt zijn zachte kern tevoorschijn.
De visie van een vogel
Wat direct opvalt in Dorp is het bijzondere perspectief waarvoor Gilles van der Loo kiest. Een groot deel van het verhaal wordt namelijk verteld door een ijsvogel die bevriend is geraakt met Melchior toen deze nog een klein jongetje was. Als een stem van rede en beschouwing volgt de vogel ‘zijn jongen’ terwijl Melchior ouder wordt, bepaalde keuzes maakt, verliefd wordt en al vroeg met verschillende vormen van verlies te maken krijgt.
De vogel, in essentie een onschuldig en onpartijdig dier, werkt als tegenwicht voor de boze tiener die Melchior op een gegeven moment wordt. Het moment waarop de jongen zijn onschuld verliest, als hij door pesterijen een klasgenoot de dood in jaagt, is ook het moment waarop hij zijn vriend de ijsvogel niet meer ziet. Vervolgens wordt de ijsvogel gedwongen om met lede ogen aan te zien hoe Melchior steeds ongelukkiger wordt en de last van de dode klasgenoot met zich meedraagt, wat zijn hele leven beïnvloedt.
Hoewel het perspectief van de vogel zeker bijdraagt aan de afstandelijke sfeer die Gilles van der Loo in Dorp creëert, is het ook een wat ongeloofwaardig perspectief. IJsvogels worden immers, met veel geluk en in ideale omstandigheden, maximaal twintig jaar oud. Deze ijsvogel krijgt het echter voor elkaar om op het randje van de dood te balanceren en vervolgens nog eens ruim veertig jaar te leven. Het is een aspect waar je als lezer niet te zeer bij stil moet staan. De manier waarop de ijsvogel Melchior in zijn wereld toelaat, is namelijk leuk gedaan. Zo noemt hij het bed van Melchior een nest, wordt hoofdhaar veren en zwangerschap het uitbroeden van een ei. Hierdoor wordt de vogel een brug tussen de mens en de natuur en misschien zelfs tussen schuld en onschuld.
Rouw op afstand
In de tijd dat zijn klasgenoot overleed kreeg Melchior een horloge dat hij nog steeds draagt. Het vormt dan ook een tastbare – en verhaaltechnisch gezien een weinig subtiele – herinnering aan het verleden. Het horloge staat voor alles wat Melchior niet los heeft kunnen laten. Dat hij het niet afdoet, is een van de kleine hints waaraan je als lezer moet afmeten hoe hij zich voelt. Uit het verhaal zelf kom je namelijk weinig te weten over de hoofdpersoon. Ook het perspectief van de ijsvogel draagt bij aan een noemenswaardige afstand en moeten Melchiors daden en acties de veranderingen in zijn gemoedstoestand of emotionele verwerkingsproces verklaren.
Deze lacune helpt juist wel weer om binding te voelen met de jonge Sunny en haar dochter Adá, die het tegenovergestelde zijn van de chagrijnige Melchior. Ze zijn open, stellen vragen, vertellen prompt iets over hun interesses en verleden. Maar aangezien zij niet het focuspunt van dit verhaal zijn, valt de nadruk op een zekere leegte tussen de lezer en Melchior, wat het bijna onmogelijk maakt om volledig mee te leven met diens rouw en verwerkingsproces over alles wat mis is gegaan in zijn leven. Dat is jammer.
Het verleden dat het heden beïnvloedt
Door het verleden te verweven met het heden, zorgt Gilles van der Loo ervoor dat je begrijpt waarom Melchior zo afstandelijk en afgesloten is. Er worden scènes van vroeger beschreven door een personale verteller. Dankzij deze scènes, die bijvoorbeeld inzoomen op de relatie tussen Melchior en zijn overleden vrouw Ella, krijg je een gedetailleerder beeld van de situatie zonder te worden afgeleid door het perspectief van de ijsvogel. Deze momenten uit het verleden brengen je als lezer dichter bij Melchior als persoon. Vooral de momenten waarop hij Ella wil vertellen over de dood van zijn klasgenoot maar dit niet doet, zijn van groot belang om de uiteindelijke openhartigheid van Melchior richting Sunny te begrijpen.
Dorp is daarmee een roman die distantie creëert, zoals een rouwende dat misschien ook met (on)bekenden zou doen. Als lezer moet je toegang zien te vinden tot het personage van Melchior. Dat duurt even omdat je zelf op zoek moet naar mogelijke drijfveren en gedachtegangen achter de handelingen van Melchior. Voor wie het bijzondere ijsvogelperspectief en diens lange leven als een gegeven kan accepteren, is Dorp een mooie roman met een klein verhaal dat groot voelt dankzij de secure wisseling tussen heden en verleden.
