Het omslag van Branco & Julia, de nieuwe roman van Gert-Jan van den Bemd (1964), springt direct in het oog: een zwart-witfoto van een vrouw die met haar voeten in de zee staat. Ze draagt een ouderwetse bikini en een soort tulband op haar hoofd. Het is niet de enige foto van deze vrouw. Tussen de twee delen die het boek telt, zijn nog negen foto’s te vinden, waaronder een babyfoto, een trouwfoto, een foto van een lief huisje en een gezinsfoto met een man en een kind. De foto’s maken de lezer nieuwsgierig nog voordat er begonnen is met lezen en vormen een goede illustratie van de fascinatie van de hoofdpersonen die deze foto’s onder ogen krijgen.

Gert-Jan van den Bemd is schrijver en beeldend kunstenaar en dat is in Branco & Julia duidelijk te merken, bijvoorbeeld aan de beroepen van de hoofdpersonen. Branco is een wat oudere curiosa- en antiekhandelaar. Na een kortstondige en weinig succesvolle carrière als scheikundeleraar heeft hij ontdekt dat hij een goede neus heeft voor bijzondere objecten op rommelmarkten zoals de Feira da Ladra in Lissabon, waar hij, alhoewel hij inmiddels zeer vermogend is door de verkoop van zijn vondsten, rondscharrelt in de vermomming van een zwerver om verkopers op het verkeerde been te zetten. Julia is een jonge kunstenares die van haar schilderijen niet rond kan komen. Ze woont nog bij haar ouders, maakt kamers schoon in een hotel en is naaktmodel bij de tekenlessen van veelbelovend kunstenaar Valério, die altijd gekleed is in een vintage trainingspak van Adidas met een rode broek en een rood-wit jack. Julia stemt er tussen de lessen door mee in om seks met hem te hebben. Niet omdat ze van hem houdt, maar meer omdat ze het vindt passen bij hun relatie die zich kenmerkt door het feit dat ze altijd eerlijk zijn tegenover elkaar. Julia maakt aan de lopende band gemakzuchtige schilderijtjes waar veel vraag naar is, maar ze droomt ervan om met olieverf monumentale doeken te maken waar niemand omheen kan. Helaas heeft ze geen geld om daar materiaal voor aan te schaffen en dus verkoopt ze haar werk op de Feira da Ladra.

Doos met zwart-witfoto’s

Het is op diezelfde rommelmarkt dat Branco en Julia elkaar per ongeluk tegen het lijf lopen. Julia heeft haar ogen bij toeval laten vallen op een doos met oude zwart-witfoto’s en is duidelijk geïntrigeerd door de vrouw die op die foto’s staat. Ze koopt er twee. Branco ziet aan de blik in de ogen van Julia dat ze iets bijzonders heeft gevonden. Zonder zich te bedenken en tot stomme verbazing van Julia schaft hij zich alle resterende foto’s uit de doos aan, zonder ook maar een poging te doen om af te dingen op de prijs, hetgeen geheel tegen zijn natuur is. Voor Julia vormen de twee foto’s een aanleiding en inspiratiebron om eindelijk aan de slag te gaan met haar droom om het met haar kunst over een andere boeg te gooien. Branco ziet de foto’s als basis voor een roman over de mysterieuze vrouw op de foto’s en vreest dat hij essentiële informatie over haar mist wanneer hij de twee foto’s van Julia niet zou weten te bemachtigen.

Sjacheraar

Branco & Julia wordt in een ik-perspectief afwisselend vanuit Branco en Julia verteld. In het eerste deel van het boek komt Branco niet zo sympathiek en wat vlak over. Hij wordt neergezet als een eenzame, egoïstische en inhalige sjacheraar die als afwisseling op zijn werk als kunsthandelaar van plan is een grote roman te schrijven. Julia is in het eerste deel redelijk afwachtend en wat naïef. Zo neemt ze bijvoorbeeld een opdracht aan om een muurschildering in een kinderkamer te maken, terwijl ze daar in haar hart weinig voor voelt en ze protesteert niet wanneer ze daar een belachelijk laag loon voor ontvangt. Valério is ervoor verantwoordelijk dat Branco en Julia met elkaar in contact komen; hij is zeer enthousiast over de grote, met olieverf gemaakte schilderijen die Julia van haar foto’s heeft gemaakt en overtuigt Julia ervan dat ze de andere foto’s ook in handen moet zien te krijgen. Hoe het precies gaat, is niet helemaal duidelijk, de overgang van het eerste naar het tweede deel is redelijk abrupt, maar in het tweede deel van het boek rijden Branco, Julia en Valério door Frankrijk, op zoek naar de vrouw van de foto.

Gelaagdheid

Vanwege de locaties in Portugal en Frankrijk heeft het boek op het eerste gezicht enigszins het karakter van een vakantieboek. Daarnaast heeft het tweede deel van het boek, de zoektocht in Frankrijk naar de vrouw op de foto, veel weg van een road novel. Gelukkig heeft Van den Bemd in Branco & Julia een paar interessante gelaagdheden verwerkt. Zo vraagt hij zich af in hoeverre iemand een kunstenaar is (zoals Julia) of kan worden (zoals Branco).

Aan het begin van het boek krijgt Branco een zeldzame gedichtenbundel in handen, Mensagem (boodschap (!)), die hij ondanks de waarde – het is een eerste druk – niet wil verkopen; het boekje laat hem dromen over hoe het zou zijn om schrijver te worden: ‘Het etiket “schrijver” verleende me een zekere status. Natuurlijk had ik die niet echt nodig: aan mijn verzorgde uiterlijk en elegante kleding zagen de mensen toch wel dat ik van goede komaf was, maar het schrijverschap maakte me… interessant. Als schrijver was ik iemand, nu was ik alleen maar rijk.’
Het is de vraag of het prijzige in antilopeleer gebonden notitieboekje waarin Branco koortsachtig aantekeningen maakt met een elegante balpen kan bijdragen aan die carrièreswitch. Zelf ziet hij als enige bezwaar dat hij een ‘schrijversgoudmijn’ als ‘een ongelukkige jeugd, een zwaar leven vol ellende en verdriet, of een onbereikbare liefde’ ontbeert.

Branco & Julia is een boek waarin veel vaart zit. Van den Bemd schrijft vaardig en zet vlotte en realistische dialogen neer. In de uit twee delen bestaande proloog weet hij de lezer nieuwsgierig te maken naar de afloop van het verhaal. Voor de oplettende lezer neemt het getal twee overigens in meer opzichten een bijzondere rol in en zijn er genoeg interessante zijpaadjes. Het personage van Branco krijgt in het tweede deel gelukkig wat meer diepgang. Dat het einde van het verhaal dan toch niet heel verrassend is, is Van den Bemd vergeven. Zijn derde roman is het alleszins waard om gelezen te worden.