Simon vindt het als kapper al gauw goed. De hoofdpersoon uit de nieuwe roman van Gerbrand Bakker, De kapperszoon, knipt, scheert en zwemt. En of hij nu scheert met een mes of met een tondeuse maakt hem niet zoveel uit. Met een dode vader, ook kapper, omgekomen bij de vliegramp op Tenerife in 1977, was hij wel voorbestemd om kapper te worden. Hij draait een beetje rond in cirkels en toont weinig initiatief in zijn leven – indolent noemt zijn moeder het – tot hij gaat graven in het verleden.
In de Jordaan heeft Simon een eenmanszaakje waar hij bijna alleen maar mannen knipt en af en toe neemt hij er ook eentje mee naar huis. In zijn slaapkamer heeft hij een poster hangen van de Russische zwemmer Aleksandr Popov die vroeger zijn idool was. Tegenwoordig komt Simon alleen nog in het zwembad om zijn moeder op zaterdag te helpen geestelijk gehandicapten te begeleiden.
Als kapper vindt hij een handjevol klanten wel genoeg, dan draait hij het bordje van zijn zaak Chez Jean al snel weer op Fermé. Met andere mensen omgaan kost hem energie. Na een opmerking van een klant over vliegrampen gaat Simon, nu nieuwsgierig geworden, op internet op zoek naar de feiten over de vliegramp op Tenerife. Zijn moeder praat er bijna niet over.
Simon kent zijn vader alleen van wat foto’s omdat deze om het leven kwam toen zijn moeder nog zwanger was. Naast het werk in zijn kapsalon rommelt Simon meestal maar wat aan, kookt en leest een beetje. ‘Knippen en scheren, eten en drinken, zwemmen. Dode onbekende vader, licht hysterische moeder. Nooit een vaste vriend gehad.’ Hij heeft een paar regelmatig terugkerende klanten, waaronder zijn opa en een naamloze grijsharige schrijver. In de figuur van de naamloze schrijver kunnen we Bakker zelf herkennen. Hij heeft namelijk bekende boeken als Beneden is het kil en Amandelbomen bloeien rood geschreven. De schrijver raakt geïntrigeerd door het verhaal van de vader van Simon en gaat ermee ‘aan de haal’.
Behalve de belevenissen van Simon vertelt Bakker tussendoor het daar parallel aan lopende verhaal van de vader. Volgens zijn opa lijkt Simon erg op zijn vader; net als Simon gleed ook hij geruisloos door het leven. Zonder er goed over na te denken stapte hij op een dag in dat bewuste vliegtuig naar Tenerife.
Het alledaagse
Simon communiceert als kapper voornamelijk met zijn handen. Hij kan het vaak niet laten even langs een nek te strijken en na het knippen geeft hij soms extra hoofdmassages. Praten tijdens zijn werk is meer iets voor andere kappers, vindt hij. Bij hem blijft het beperkt tot tussenwerpsels als goh, oh ja en hm. Andere mensen zijn voor Simon eerder een bron van onzekerheid: ‘Mensen, je weet nooit wat ze echt willen, wat ze werkelijk bedoelen.’ Hij wordt dan ook in grote verlegenheid gebracht als een van de jongens uit zijn moeders zwemklas zich op een dag in het zwembad aan hem vastklampt. Niet wetend wat hij ermee moet slaat hij op de vlucht. Maar hij kan de blik van deze Igor niet van zich afzetten en kan het niet laten licht opgewonden te worden. De jongen doet hem denken aan het lichaam van Aleksandr Popov. Zijn schoonheid brengt hem in verlegenheid. ‘Wie heeft bedacht dat iemand zo mooi moet zijn?’
Wars van metaforen speelt de actie zich bij Bakker voornamelijk af in de handelingen. Het alledaagse spreekt voor zichzelf en de karakters zijn geloofwaardig zoals ze tijdens een bezoek aan de kapper of in het café spreken. De nuchtere vertelwijze draagt veel bij tot het leesplezier. De schrijver in het verhaal merkt op een gegeven moment op dat witregels zo belangrijk zijn. ‘Want daardoor kun je een lezer zich alles voor laten stellen, maar er staat dus feitelijk niets. Je kunt je daar altijd op beroepen: er staat hier niets. Het is verbeelding.’ Zo wordt een groot deel van het verhaal over de vader van Simon ook aan de verbeelding overgelaten. Het rommelige en onafgemaakte aspect van de ramp neemt hier de overhand. Bakker zoomt hiermee in op de gevolgen van de ramp voor de nabestaanden. Zo is de vader van Simon nooit geïdentificeerd.
Vertelplezier
Met het Popov-korte haar van Igor, de bingo van Miss Windy Mills en de rare tweets die Simon de wereld in stuurt heeft Bakker een levendige wereld geschapen in De kapperszoon. Vol met onderhuidse spanning en knap opgezette zijverhalen. Het levert indrukwekkende vertellingen op, onder andere van de overlevenden van de vliegramp waar Simon op internet over leest. De rol van de schrijver en zijn verhouding met de barman zorgen voor de nodige lichte toon. Het voegt een speels aspect toe, terwijl de schrijver in het verhaal fictie maakt van de geschiedenis van Simons vader. De verschillende elementen worden op natuurlijke wijze met elkaar verbonden. Alleen in het laatste hoofdstuk, als de plotlijnen samenkomen, neemt het verhaal een dramatische en abrupte wending. Op zijn zachtst gezegd is het nogal een cliffhanger waardoor het boek een open einde krijgt.
Ondanks dit abrupte einde is De kapperszoon een begeesterende Vatersuche. Met groot vertelplezier zet Bakker zijn verhaal op en hij neemt zichzelf nooit te serieus, zoals in het nawoord waar hij ‘verantwoording’ aflegt voor de researchportie van het boek. Hij heeft waarschijnlijk het nodige gemeen met zijn hoofdpersoon. Zoals Simon zegt: ‘Mensen doen gewoon dingen. Er gebeuren dingen. Klaar.’
