De verhalenbundel Tien december van George Saunders werd in januari van 2013 door The New York Times uitgeroepen tot het beste boek van 2013. De 10 bijzondere, zeer verschillende en soms absurdistische verhalen stellen niet teleur; integendeel, in deze bundel is ieder verhaal een boeiend en confronterend inkijkje in de Amerikaanse maatschappij, met een hoofdrol voor buitenstaanders.
George Saunders (1958) is een Amerikaanse auteur, journalist en docent, die voor zijn korte verhalen, novelles, kinderboeken en essays al diverse prijzen heeft ontvangen. Voor Tien december ontving hij de Story Prize 2013 en de Folio Prize. Hij wordt door critici al jaren geprezen, maar zijn echte doorbraak kwam met deze verhalenbundel.
Saunders plaatst ‘zijn buitenstaanders’ steeds in heel verschillende decors, bijvoorbeeld in een benauwend gezin waar uitzonderlijke regels gelden in Ereronde, in een traditioneel gezin met te weinig inkomen voor de vele uitgaven en schulden in De semplicadagboeken, in een bedrijf waar angst de boventoon voert in Mijn ridderlijk fiasco, in een futuristisch farmaceutisch laboratorium in Ontsnapping uit de spinnenkop, of in een conservatief stoffig provinciestadje zoals in Thuis. In eenvoudige maar rake bewoordingen worden argeloos de meest desolate, angstaanjagende, benauwende omgevingen geschetst. Eén gegeven vormt een rode draad in deze bundel: geen van de personages is te benijden. Ze worden niet geaccepteerd, ze zijn beschadigd – door opvoeding of oorlogsverleden – of behoren tot de sociale onderlaag van de maatschappij. Toch doen ze wanhopig hun best om er wel bij te horen of om zich staande te houden.
Het zorgvuldig gekozen vertellersperspectief trekt de lezer in het hoofd en in de gedachtestroom van de personages; je bent getuige van alle beschouwingen, emoties, oordelen, plannen, fantasieën en, niet onbelangrijk, alle afwegingen die worden gemaakt. In ieder verhaal zorgt Saunders voor tegenstellingen: goed versus slecht, succesvol versus kansloos, jong versus oud, aangepast versus onaangepast. Dit zorgt voor betrokkenheid en spanning, als lezer weet je immers welke gevoelens en rechtvaardiging er leven bij de personages.
Het verhaal Puppy is een mooi en goed voorbeeld van dit alles. Twee moeders willen het beste voor hun gezin en voor hun kinderen. De moeder die met haar zoon en dochter op weg is om een puppy te kopen leeft materieel gezien in welstand, maar is beschadigd door haar opvoeding. Het gevolg daarvan is dat ze haar kinderen ontzettend verwent en geen grenzen stelt aan hun gedrag. De verkoopster van de pup leeft in erbarmelijke omstandigheden, met een tirannieke man en een gehandicapte zoon. Het verhaal wordt als het ware verteld door de gedachten die beide vrouwen hebben waarin ze beiden hun beslissingen en gedrag rechtvaardigen. Humoristisch is de beschrijving van het gedrag van de verwende kinderen, die de bril van pa van zijn neus slaan en hun Nintendo bij moe tussen de ribben stoten. Schrijnend is de manier waarop de moeder haar gehandicapte zoon vastgebonden in de tuin laat spelen. De ontmoeting van beide dames zorgt voor een onverwachte, tragische wending.
In het verhaal Ontsnapping uit de spinnenkop is er sprake van een futuristische omgeving: een laboratorium waar farmaceutische experimenten plaatsvinden. Proefpersoon Jeff, gevangen vanwege een moord in zijn studententijd, krijgt stoffen toegediend die zijn emoties beïnvloeden. Onder invloed wordt hij, in verschillende sessies, verliefd op twee andere proefpersonen met wie hij, zo lang de stoffen werken, seks heeft. Wanneer later gemeten wordt of de kunstmatige emoties invloed hebben op latere beslissingen, neemt ook dit verhaal een verrassende wending.
Van sciencefictionachtige sfeer is ook sprake in het verhaal De semplicadagboeken.
Dit verhaal is in de vorm van een dagboekverslag, met bijbehorende korte, krachtige zinnen, van de vader van het gezin. Hij en zijn vrouw willen voor hun dochter graag een verjaardagsfeest geven dat goed genoeg is om haar ‘erbij’ te laten horen. Maar eigenlijk kunnen ze het helemaal niet betalen, zelfs niet wanneer ze een grote prijs winnen. Voor het feest kopen ze bij een tuincentrum S-meisjes. Deze meisjes zijn statusbepalende tuindecoraties: ze hangen met dunne lijnen- door het hoofd- een meter boven het grasveld in de tuinen van welgestelden. Het zijn allemaal piepjonge meisjes uit arme landen die op deze manier geld voor hun families willen verdienen. Een originele metafoor voor huidige onderdrukking, vrouwenhandel, etc. Ook hier zorgt een onvoorspelbare beslissing voor de cruciale wending in het verhaal en is er sprake van een moreel vraagstuk.
Tot slot het titelverhaal: Tien december. In dit verhaal komen alle kenmerken samen. Er worden twee heel verschillende werelden geschetst door de gedachten van de twee hoofdpersonen: de fantasiewereld van een jongetje, spelend bij een meer en de verwarrende wereld van een oude, zieke man. Beide werelden worden heel geloofwaardig door de monologues intérieurs van beide personages. Op een verrassende manier ontmoeten ze elkaar en ook dat heeft onverwachte gevolgen. Op een luchtige manier wordt jong tegenover oud gezet, en fantasie versus harde realiteit.
De manier waarop Saunders ons een spiegel voorhoudt door middel van trieste figuren in een harde wereld, maakt deze bundel de moeite van het lezen meer dan waard. Klassenverschillen, wanhopige pogingen om aansluiting te vinden, acceptatie, vertwijfeling, het zijn de actuele thema’s die in deze bundel te vinden zijn. De tegenstellingen, de onverwachte wendingen en het onvoorspelbare zorgen voor een juiste dosis spanning om te willen doorlezen. Voor de personages uit de verhalen, de losers, de mensen aan de onderkant van de samenleving, voel je al snel sympathie en begrip. Ze worden door Saunders herkenbaar, geloofwaardig en soms ontroerend neergezet. Ze hebben allemaal hun eigen redenen en rechtvaardiging en in feite zijn het allemaal goede mensen met de beste bedoelingen. Deze bundel met zijn sympathieke personages kan zeker mee in de vakantiekoffer.
