Dit is een adembenemende, mooi geschreven, melancholieke roman over John Mitchell. Hij is directeur van het immigratiecentrum op Ellis Island, New York.
Wanneer de politici besluiten het immigratiecentrum in 1954 te sluiten, besluit hij tot het laatst te blijven. In de week voor de sluiting leest hij in zijn dagboek en kijkt terug op zijn leven, op zijn langdurig verblijf op het eiland en haalt hij herinneringen op aan enkele immigranten. Zo kan hij Nella Casarini, een immigrante uit Sardinië maar niet vergeten.
De feiten
Toen de Franse schrijfster Gaëlle Josse in 2012 een bezoek bracht aan New York, ging zij ook naar Ellis Island. Dat was, met name in de eerste helft van de 20e eeuw, de plek waar immigranten per boot arriveerden, in de hoop op een verblijfsvergunning. In die periode meldden zich 12 miljoen mensen, 2% ervan werd de toegang geweigerd.
Het immigratiecentrum werd op 29 november 1954 gesloten. Het is nu een museum, gewijd aan de nagedachtenis van al die immigranten.
Josse werd, mede door de associatie met de huidige vluchtelingencrisis door emoties overmand. Zij besloot over dit onderwerp een roman te schrijven.
John Mitchell
De belangrijkste personages in het boek zijn fictief, ook John Mitchell. Maar door hem als hoofdpersoon te nemen, weet Josse van het leven op Ellis Island een treffend beeld te schetsen. Iedere immigrant heeft hoop te mogen blijven en de dilemma’s in de besluitvorming weet ze overtuigend te benoemen. Ook in de beschrijving van de emoties die bij dergelijke besluiten passen en waaraan Mitchell uiting geeft, weet ze de lezer mee te slepen. Het gevoelsleven van Mitchell, de strijd die hij moet voeren tussen het handhaven van de regels en de compassie die hij voelt met de vele immigranten, de keuzes die hij maakt en de worsteling met de gevolgen ervan, maken hem menselijk. Josse weet dit zo mooi te verwoorden dat je als lezer steeds meer sympathie gaat voelen voor Mitchell. Hij is zo begaan met het lot van de immigranten en hij raakt zo verknocht aan het eiland dat hij alle promoties afwijst die hij van de federale autoriteiten krijgt aangeboden: hij wil tot het einde op het eiland blijven. Waarom? Het eiland heeft zijn leven opgeslokt. Hij heeft er zoveel meegemaakt, dat hij zich geen ander leven kan voorstellen. Ook is zijn vrouw, die als verpleegster in het immigratiecentrum werkte – op jonge leeftijd op Ellis Island gestorven aan tyfus en daar begraven. Mitchell bezoekt nog iedere dag haar graf.
Nella
Zijn verliefdheid op de eerder genoemde Nella leidt tot gedragingen waar hij zich later enorm schuldig over voelt. Ook voelt hij zich verantwoordelijk voor wat er met haar broer gebeurt. Die is geestelijk gehandicapt en wordt daarom van zijn zus gescheiden. Mitchells hulp komt te laat. Hij zoekt maar vindt geen gelegenheid om zich tegenover Nella te verontschuldigen; zijn misdragingen blijven hem zijn hele leven kwellen. Hij probeert haar later in de VS terug te vinden, maar slaagt daar niet in.
Mitchell beschrijft nog enkele voorvallen met immigranten waarin hij uit compassie de regels heeft overtreden. Wroeging daarover in het ene geval, een gevoel van rechtvaardigheid in het andere geval maken van Mitchell geen kampbewaarder, maar een authentiek mens.
Hij vreest de dag dat hij moet vertrekken, ziet er tegenop terug te moeten keren naar Manhattan.
‘Alles wat ik dacht te hebben bereikt is in rook opgegaan. Over een paar dagen zal ik hebben afgedaan met dit eiland dat mijn leven heeft opgeslokt. Afgedaan met dit eiland waarvan ik de laatste bewaarder en de laatste gevangene ben. Afgedaan met dit eiland, hoewel ik van de rest van de wereld vrijwel niets weet. Ik neem alleen maar twee valiezen en wat schamele meubelen mee. En koffers vol herinneringen. Mijn leven.’
Zijn laatste daad op het eiland is dat hij letterlijk het licht uit doet; hij draait het peertje uit de fitting.
Waardering
Josse heeft een prachtige roman geschreven, werkelijk een pareltje.
Hoewel het fictie is, is deze roman op feiten gebaseerd en met die feiten heeft de auteur de omgang van de Amerikaanse samenleving met immigranten uit Europa tot leven weten te wekken. Een onderwerp dat nog niets aan actualiteit heeft ingeboet. Door te kiezen voor het vertelperspectief van de directeur is het een persoonlijk verhaal geworden, heel invoelbaar.
