Erik Vlaminck is geboren in 1954 in Kapellen, gelegen in de streek rond Antwerpen. Geen onbelangrijk gegeven, want in meerdere van de boeken uit zijn intussen omvangrijke oeuvre vormen Kapellen en de omliggende plaatsen het decor en figureert het alter ego van de schrijver. Evenals zijn ervaringen in de psychiatrie en de daklozenopvang in die regio de vruchtbare grondslag vormen voor verhalen over levens van mensen, losers zouden we ze denigrerend noemen, die op zoek zijn naar manieren om hun vaak belaste verleden schoorvoetend onder ogen te zien of juist weg te moffelen.

De nieuwste roman van Vlaminck is Een berg mens onder witte lakens. Op de tweepersoonskamer 226 in het Monica Ziekenhuis in Antwerpen liggen een schrijver, wiens naam ongenoemd blijft, en een zieke uit Kapellen waarvan we pas op de laatste pagina te weten komen dat hij André Nachtegael heet. Die André is een cynische man die naïviteit paart aan welbespraaktheid. De schrijver wil met rust gelaten worden maar zijn buurman kletst hem de oren van de kop. In de loop van de roman wordt ons steeds meer duidelijk over het getormenteerde leven. Dat gebeurt in hoofdstukken die afwisselend de titel ‘Kamer 226’ dragen of een datum.

Krakende gedachten
In de ‘Kamer 226’-stukken foetert André op de wereld en schetst zichzelf als iemand die tegenslagen overwon – het lag altijd aan een ander. In de gedateerde stukken krijgen we een chronologisch verslag van zijn leven. Als lezer weten we daarmee veel meer dan de schrijver vanuit het bed naast hem te horen krijgt; het maakt dat we in zijn grootspraak tegenover de schrijver soms bedekte toespelingen vernemen op feiten die wij als lezer wel, maar de schrijver niet, kennen. Dat werkt curieus omdat de schrijver duidelijk niet enkel het alter ego van Erik Vlaminck zelf is, maar preciezer de schrijver in hoogsteigen persoon. Dat blijkt bijvoorbeeld als hij zich realiseert dat hij Betty Verreijcken, die André komt bezoeken, kent. Hij heeft haar beschreven in De zwarte brug, een roman van Vlaminck uit 2016. Er duiken in Een berg mens onder witte lakens overigens meer namen van personen en locaties op die lezers al kennen uit De zwarte brug, maar ook al uit Wolven huilen uit 2004.

André vertelt dat hij ‘krakende gedachten’ heeft over zijn dementerende vrouw Karlien. Ze is opgenomen in De Bijster, een werkelijk bestaand woonzorghuis in Essen, niet ver van Kapellen, die hij ‘een instelling voor mensen die niet weten dat ze er zitten’ noemt. André heeft zijn hele leven in het vrachtvervoer gezeten, in de ‘camions’. Dat was geen succes. Hij is vaker in zijn stamkroeg De Volksvriend (ook die bestaat echt) te vinden om daar stoere verhalen op te hangen en zit af en toe dronken achter het stuur. Met rampzalige gevolgen. Karlien wil scheiden en vanaf dat moment raakt André steeds verder in de goot.

Spreektaal
In zijn bed op kamer 226 probeert André vooral te verdoezelen wat voor puinhoop hij van zijn leven heeft gemaakt. Uit de gedateerde hoofdstukken weten we dat in zijn werkelijke leven thuis over zo goed als niets gesproken werd. Niet over hun slechte huwelijk, niet over de verantwoordelijkheid voor de kinderen, niet over de mislukkingen in het bedrijf en Andrés aandeel daarin, en vooral niet over de tragische gebeurtenissen in zijn leven die hij als een ondraaglijke schuld met zich meedraagt. Voortdurend kapt hij gesprekken die hem in het nauw kunnen brengen af met zijn vaste ‘Gij kunt mij vierkant de kloten kussen’. Maar de spoken blijven hem achtervolgen. Of zoals hij zelf eens plastisch verzucht: ‘Sommige dingen waaien altijd weer op. Het is gelijk met vettige frietzakken en rottende herfstbladeren’.

Een berg onder witte lakens is een wervelend verhaal door de over elkaar buitelende verwikkelingen. Maar ook door de taal. Het sappige Vlaams speelt de hoofdrol omdat vrijwel de hele roman in dialoogvorm en in spreektaal is geschreven. Het levert teksten op vol cynisme en bijtende humor, zoals wanneer de rechtse André afgeeft op het dorp Borgerhout: ‘De Marokkanen hebben het daar helemaal overgenomen en hun gebied dijt uit gelijk een bloedplas in de slachterij. Als ge in Borgerokko in proper Vlaams de weg vraagt, krijgt ge een Marokkaans antwoord. Ge moet dan heel beleefd “merci” zeggen of ze zeggen u vierkant in uw gezicht dat ge een racist zijt en ze spuwen een klad speeksel voor uw voeten op het trottoir (…) Ik denk dat de achterpoortjes in onze wetten onderdeel zijn van hun godsdienstonderwijs’.
Dito tirades houdt hij over de betrouwbaarheid van vrouwen en de EU.

Geen verkeerde mens
Vlaminck heeft een weemoedige en minimalistische schrijfstijl, waarin elk detail betekenis heeft. Als Karlien het allemaal te veel is gaat dat zo:

‘Ik denk dat het best is dat we uit elkaar gaan.’ Ze zegt het terwijl ze op kousenvoeten op een stoel staat en ballen in de kerstboom hangt.
‘Dan is er toch één ding waar we hetzelfde gedacht over hebben’. Hij zit ongeschoren aan de tafel met een glas bier voor zich.
‘Ik stel voor dat ge tegen Nieuwjaar vertrekt’. Ze rekt zich uit om de zilverkleurige spits op het topje van de boom te schuiven.
‘Ik stel voor dat gij vertrekt. Uw vader zal u en de kinderen met open armen ontvangen’.

Waarna Karlien hem duidelijk maakt dat ze met foto’s kan bewijzen dat hij overspel heeft gepleegd, waarna ze vervolgt: ‘Ge kunt proberen om mijn vader aan uw kant te krijgen, maar ik denk dat het gemakkelijker is om de paus van Rome in een zwembroek met een pak frieten in zijn hand en met een carnavalshoedje op zijn kop op een foto te krijgen’.

Maar het blijft niet bij cynisme en haat. In veel van de romans van Vlaminck zijn de daders evenzeer slachtoffers. Er is dan ook een zeker mededogen. Of zoals Betty Verreijcken ergens tegen André zegt, als hij vraagt wat ze denkt: ‘Dat ge geen verkeerde mens zijt’.
Een berg mens onder witte lakens is een sprankelend boek. Je vergeeft de schrijver graag dat er soms wel erg veel samenloop van omstandigheden in zijn roman zit. Zoals in de toevallige ontmoeting met de ouders van Walter Valgaren, een jongen die André nachtmerries bezorgt. Wie wil weten hoe dat zit, lees deze roman over mensen die moeizaam hun weg zoeken in een wereld die ze niet lijkt te zien.