Dit gaat niet over grasmaaien. Hoe lees je poëzie van Ellen Deckwitz is een vervolg op Olijven moet je leren lezen. Een cursus genieten van poëzie uit 2016. Van deze laatstgenoemde uitgave verschenen in korte tijd zeven drukken. En Dit gaat niet over grasmaaien uit najaar 2020 is ook al binnen een half jaar drie keer herdrukt: alle reden tot vreugde dus. Deze ‘opvolger’ maakte Ellen Deckwitz omdat ze merkte dat poëzie dynamisch is en onder invloed van veranderende omstandigheden telkens opnieuw vragen kan oproepen en nieuwe inspiratie teweeg kan brengen. Wat in de cursus uit 2016 niet aan de orde kwam krijgt nu een herkansing.
Opvallend is dat ‘genieten van poëzie’ blijkbaar is versoberd tot ‘het lezen van poëzie’. Wie goed oplet ziet dat in dit boek ook meer nuchtere aspecten van de dichtkunst aan de orde komen. Waarom er gedichten worden geschreven na een ramp, bijvoorbeeld. Of waarom poëzie helpt om te praten. Of waarom je door poëzie kunt ontdekken dat je niet gek bent. In 21 hoofdstukken van gemiddeld zes pagina’s gaat Ellen Deckwitz in op deze en andere vragen. De hoofdstukken zijn lichtvoetig geïllustreerd en van een duidelijke structuur voorzien. Elk hoofdstuk prijkt bovendien met een typografisch uitgelichte quote die – behalve door de vormgeving – de aandacht trekt door prikkelende woordkeus of stelligheid. Bijvoorbeeld:
‘Wat je in teksten vindt en waardeert, is altijd afhankelijk van wie je op dat moment bent, wat je leeservaring is, wat je nodig hebt.’
Of:
‘Er is een enorme ontroering wanneer je poëzie leest waarvan je het gevoel krijgt dat ze speciaal voor jou is geschreven.’
Goeroe met zelfspot
En dan de literatuur zelf die voorbij komt. Als ik goed heb geteld wordt in kort of ruim bestek verwezen naar het werk van een zeventigtal auteurs, van Rodaan Al Galidi tot Joost Zwagerman en van de Bijbel tot Delphine Lecompte. Ook enkele buitenlandse dichters en schrijvers zijn vertegenwoordigd, met namen als Simone de Beauvoir, Philip Larkin, Sylvia Plath en Warsan Shire, die haar poëzie ook via Instagram verspreidt. Een mooi podium: Deckwitz signaleert dat velen op Insta voor het eerst een gedicht lezen dat hun niet meteen het gevoel gaf dom te zijn. Tenslotte geeft Ellen Deckwitz aan het eind van veel hoofdstukken in een cursief gedrukte paragraaf heel concrete suggesties voor verder lezen.
De zelfbenoemde gedichtenevangelist Ellen Deckwitz is voor het antwoord op de vraag ‘hoe lees je poëzie’ een heerlijke ambassadeur: ze schrijft origineel, persoonlijk, met humor, begrijpelijk en toch nergens ooit zouteloos of truttig. Ze kiest haar voorbeelden goed en overtuigend … en met zelfspot, wat altijd goed is, zeker voor een goeroe. Voor het hoofdstuk ‘Hoe weet ik of een gedicht slecht is’ neemt Deckwitz een ongepubliceerd gedicht van zichzelf als uitgangspunt.
Vlinders
‘De vlinders fladderen verloren rondjes,
ze hebben dit ongeliefd lichaam verlaten,
degene die ze wegzond, houdt opeens terstond
de mond, van verdriet kan ze niet meer praten.
Het vuur in haar hoofd is wreed gedoofd.
Wapperende wezens waaiden het uit,
Dit is de laatste kans weet ze nochtans
De zorg om de vliesdunne vleugels verbruid.’
Aanstekelijke werkwijze
In een destructieve analyse van dit gedicht, werkt Deckwitz vervolgens toe naar de stelling dat dit vers alleen maar dóét of het een gedicht is. Wat op zich wel weer mooi gezegd is.
Het woord dat Deckwitz’ werkwijze karakteriseert is: ‘aanstekelijk’. Zo gauw je een hoofdstuk uithebt van Dit gaat niet over grasmaaien wil je een gedicht gaan lezen of naar een bundel of bloemlezing grijpen. Beter kan niet, toch? Eigenlijk zou iedereen in Nederland met enig gevoel voor taal en literatuur dit boek moeten kopen en alle anderen zouden het dan van de overheid cadeau moeten krijgen, zomaar.’ Omdat het goed voor je humeur is, omdat het je aanzet tot nadenken, tot een keertje extra kijken en tot je gedachten en associaties de vrije loop laten en met aandacht volgen welke kant die opgaan.
