De in 2015 bij De Bezige Bij uitgegeven verhalenbundel van Elke Geurts, getiteld Lastmens & andere verhalen omvat volgens Esther Gerritsen in haar voorwoord: ’….de beste verhalen van Elke Geurts uit haar bundels Het besluit van Dora Korstjens (2008) en Lastmens (2010) samen met drie gloednieuwe verhalen.’

De huidige Lastmens start met het aangrijpende verhaal Hier waak ik dat meteen de toon zet: vader is op een congres in IJsland waar een vulkaan is uitgebarsten wat hem belet aanwezig te zijn als moeder in erbarmelijke omstandigheden bevalt; het veertienjarige dochtertje neemt het voortouw, hoewel het zelf niet helemaal koosjer is. Zij oogt fysiek niet bepaald aantrekkelijk. Zij droomt ervan kapster te worden en laat dit herhaaldelijk blijken in de beurtelings hilarische en schrijnende manier waarop zij mensen en vooral hun haartooi kritisch bekijkt. Zij is sterk en breekbaar tegelijk, dynamisch en ontredderd. Haar werkelijkheid en haar droom zijn eenzelfde elan, wat trouwens geldt voor de meeste zo niet alle personages die de bizarre en tevens beklijvende wereld van de schrijfster bevolken en teisteren.

Onzichtbare scheidslijnen
Realiteit en verbeelding glijden op zowat elke bladzijde geruisloos in elkaar. Zo ook dood en leven en het mediteren over elk van beiden vanwege de betrokkene, de dode dus. Dat stoort de auteur niet in het ontplooien van de ritmiek en van de waarachtigheid van haar verhalen. Zij is immers ergens in een al bestaand verhaal binnengestapt en stapt er even verder weer uit, zonder al te zeer rekening te houden met wat logisch zou moeten zijn volgens onze normen. Er is geen sprake van een ‘alsof’ en ook geen aankondiging van wat als fictie zou moeten worden begrepen. De lezer belandt gewoon in een voortschrijdende geschiedenis die even tastbaar als etherisch oogt, even begrijpelijk als verwarrend.

Het jonge meisje Erika, de hoofdfiguur uit ‘Hier waak ik’; bekijkt de wezens rondom haar met een vranke, ontluisterende en licht gestoorde blik die cynisch lijkt te zijn maar gewoon geen rekening houdt met regels van welvoeglijkheid of van wat dan ook.
Het verhaal groeit en ontvouwt zich aan de hand van ogenschijnlijk nonchalante en rake zinnen in een vinnige, geïnspireerde en veelzeggende stijl die een veelheid aan nuances bevat en geleidelijk aan het gehele gebeuren zijn frappante realistische allure verleent.

Zo is ieder verhaal een verbazingwekkende en wonderbaarlijke tocht in een wereld waarin frustraties, angstbeelden, onvervulde betrachtingen, bizarre gedragingen, bitterheid en ontroering, behoefte aan zelfbehoud en tegelijk uiteindelijk vertederend gedrag elkaar verdringen.

De personages van Elke Geurts dragen op persoonlijke wijze het verhaal, in die zin dat zij vanuit het ik-beeld reageren op de hen omringende wereld van ‘andere’ mensen. Een buurvrouw adopteert mentaal een baby omdat zij geen kleinkind heeft. Voor een keer een heel menselijke en in hoge mate positieve geschiedenis. Een koppel pleegt op amateuristische wijze abortus in ‘groezelig blauwe’ omstandigheden in een bizar kasteel in de Pyreneeën waar een Nederlandse misdaadacteur samen woont met een diep gefrustreerde Aziatische vrouw. Wat de ene hartstochtelijk en bijna ziekelijk wenst drijven de anderen af. Een koppel met een baby brengt een blitzbezoek aan een oom in een beklemmende sfeer die de baby bedreigt met als onheilspellende getuigen drie zwijgzame zusjes in rubberlaarzen. Dora Kerstjens sterft op een bouwwerf en leeft verder in een waanbeeld van dood zijn en daaromtrent verder fantaseren. Een jonge moeder doet zich voor als de au pair van haar eigen nukkig dochtertje en belandt in een typisch Geurtsiaanse krabbenmand.

Een van de constanten in het oeuvre van de schrijfster bestaat erin dat sterven aanleiding is tot een spontaan en ogenschijnlijk evident beschrijven van hoe het voelt dood te zijn en naast de levenden te blijven vertoeven zoals in het laatste korte verhaal ‘Het schot’ waarin een jonge neurologe met de fiets op weg naar huis door een kogel wordt getroffen, sterft en even later weer verder fietst na enige zelfanalyse.

Verontrustende familie
Moeders, grootmoeders en daar tussenin een dochter/kleindochter staan centraal in het heerlijk theatrale universum van Elke Geurts waarvan de vaak korte geladen en vaak vrij cynische zinnen de zegging van Herta Müller evoceren. Moeders worden veelal met achterdocht en enig misprijzen behandeld en benaderd. Ook de ooms bij gebrek aan vaders. De oma’s genieten echter een voorkeursbehandeling. Echtgenoten zijn inderdaad quasi onbestaanden. Ooms daarentegen incarneren het begrip familie met zijn talrijke vaak onwelriekende uitwassen.

De wereld van Elke Geurts is er een van vrouwen en opgroeiende jonge meisjes. Dat wil zeggen van evenzeer verrukkelijke wezens als van zelfzuchtige gefrustreerde harde tantes die de hypocrisie als een bos giftige bloemen met zich meezeulen.

Sommige brave en weldenkende lezers zullen zich ongetwijfeld storen aan de harde en realistische of noem het naturalistische ondertoon in de beeldende evocaties van wat mensen overkomt. Anderen zullen enthousiast en vol verwachtingen de twee vorige verhalenbundels opzoeken ook al botsen zij fataal op enkele reeds gelezen taferelen van dood en verder leven, van lumineuze beslissingen en hun onvermijdelijke narigheden.