Wie een boek ter hand neemt van een schrijfster van wie nog niet eerder iets in het Nederlands is verschenen, is geneigd de stijl te vergelijken met die van reeds bekende auteurs. Natuurlijk zit daar dan nog een vertaalslag tussen. De vraag bij Het verborgen stadspaleis (The Exile Return) van Elisabeth de Waal-Ephrussi (1899-1991) is of de soms wat omstandige manier van uitdrukken bij haar schrijfstijl hoort, of dat het ligt aan de vertaler, Gerlof Janzen: ‘Zolang de trein nog in Zürich had gestaan had hij, zei hij tegen zichzelf, nog kunnen uitstappen’ en: ‘Gedurende een paar intense momenten was hij zich sterk bewust van zijn vrijheid van keuze’. De waarheid ligt wellicht in het midden. In ieder geval is er hoe dan ook sprake van een archaïsch karakter in deze in de late jaren vijftig van de vorige eeuw geschreven roman. Zowel qua stijl als qua thematiek, – het leven in Oostenrijk na de Tweede Wereldoorlog-, die volgens Sigrid Löffler in een nawoord ‘welhaast Hofmannsthal-achtig sentimenteel’ aandoet. Al zitten er ook reminiscenties in aan de door De Waal bewonderde Marcel Proust. Zo eet één van de hoofdpersonen, Kuno Adler, Zwitserse chocola ‘als herinnering aan vroeger’, zoals bij Proust madeleines in de bloesemthee worden gedoopt en de herinneringen bovenkomen.

Kuno Adler
Het boek bestaat uit drie verhaallijnen. De eerste betreft het leven van de joodse wetenschapper Kuno Adler, die na zijn vlucht naar de Verenigde Staten na de Tweede Wereldoorlog weer terugkeert naar Wenen en er, zoals zoveel joden kil wordt ontvangen. Herkenbaar, omdat we dit gegeven ook uit de naoorlogse Nederlandse geschiedenis kennen, getuige een recent onderzoek van Hinke Piersma (NIOD).

Via onder meer de technieken van de monologue intérieur en déjà vu wordt de thematiek uitgewerkt. Door détaillistische beschrijvingen van Wenen kan elke lezer die er ook maar een beetje bekend is, Adler zo volgen. Tot in de Volksgarten aan toe, waar hij een verlaten laan inslaat, op een bankje gaat zitten en weent om alles wat verloren is gegaan: zijn oude baan bij een laboratorium, de vriendschappen, de glans die alles had. Eén ding is duidelijk: het nazistische gedachtengoed leeft voort. In dit geval in de persoon van de chef die Adlers plaats bij het laboratorium heeft ingenomen, dr. Krieger (!). Krieger maakte terloopse opmerkingen over zijn verering van het nazisme, die Adler pijn moeten hebben gedaan, zonder dat De Waal van dit laatste melding maakt; de lezer kan de gevoelens zelf invullen, wat een sterk element in het boek is.

Theophil Kanakis en Resi
De tweede verhaallijn volgt het wel en wee van de welgestelde dandy Theophil Kanakis die wekelijks soirées organiseert. Een groter contrast met Kuno Adler is niet denkbaar. Alhoewel Kanakis ook herinneringen najaagt; hij is op zoek naar en vindt een klein palais, een verborgen stadspaleis waaraan de titel van het boek refereert.
De derde verhaallijn gaat over de adellijke Marie-Theres, Resi, die vanuit Amerika naar Schloss Wald, een kasteel in Opper-Oostenrijk wordt gestuurd om kennis te maken met het leven in het land van haar voorouders in de hoop dat het door cultuur omgeven leven daar het ogenschijnlijk onverschillige meisje goed zal doen.

Het alleen aanduiden in plaats van omschrijven, zoals we dat ook bij Adler tegenkwamen, zit ook in de verhalen over Resi. Zo schrijft slotvrouwe, tante Franzi aan de moeder van Resi: ‘Vanwege de oorlog, en, erger nog, die naoorlogse jaren’ was er geen lapje stof te krijgen voor een mooie jurk. Dit zijn détails die het boek een inkijkje geven in de naoorlogse Oostenrijkse mentaliteit: je druk maken over zo’n kleinigheid als een lapje stof. Daar staan wat sjablonen over de oude cultuur van Oostenrijk en de Nieuwe Wereld tegenover: de westerse tante die ‘met jaar vijftig jaar echt en geruststellend oud was’ en Valery, de moeder in Amerika van begin veertig die ‘ongepast en geforceerd jong was’.
De vraag is overigens wat deze derde verhaallijn toevoegt aan de andere twee. Sterker nog: het is eigenlijk een boek op zich.

De levens raken elkaar
De verhaallijnen van Marie-Theres en Konrad raken elkaar op het moment dat Resi een soirée bij Kanakis bezoekt en hij haar vervolgens meeneemt naar het Theater an der Wien.
De levens van Nina, één van de dochters van tante Franzi, en Adler raken elkaar omdat zij op hetzelfde instituut blijken te werken. Dat is wat mager voor een literair werk, waar je meer op elkaar inwerken van de verschillende verhaallijnen zou mogen verwachten.
Wat volgt, zijn verwikkelingen die het niveau van het boek wat naar beneden halen. Dat is jammer, want van een literaire ontdekking als deze, die de kleinzoon van de schrijfster, Edmund de Waal, door zijn vader kreeg toegespeeld, verwacht je meer.

Het boek biedt wat archaïsche, détaillistische inkijkjes in het leven van het naoorlogse Wenen. Een wereld die de adellijke, joodse schrijfster van binnenuit kende. De mentaliteit van de bewoners wordt boeiend weergegeven. Gevoelens worden niet altijd ingevuld, zodat de lezer zich daarin kan inleven. Hoewel het boek qua compositie wat te wensen over laat, valt te verwachten dat het een grote lezerskring zal vinden.