Een recensie schrijven over een boek waar je geen afstand van kunt nemen, dat is beslist een uitdaging te noemen! De nieuwste roman van Suriname’s sterschrijfster Cynthia Mc Leod … die revolutie niet begrepen! … is echter zo belangrijk voor de Surinaamse samenleving ? en daarmee onontkoombaar ook voor de Nederlandse – dat die uitdaging niet uit de weg gegaan mag worden.
Op 25 februari 1980 greep een groep opstandige militairen de macht in Suriname. De politieke situatie was in deze voormalige kolonie van Nederland op dat moment zeer instabiel. Men was ontevreden, en de komst van de revolutie, later kortweg ‘revo’ genoemd, leek aanvankelijk een hoopgevende gebeurtenis die alleen goeds te brengen had. Niemand had op dat moment kunnen voorspellen dat de geschiedenis zo’n tragisch verloop zou hebben, met als dieptepunt 8 december 1982, toen 15 vooraanstaande burgers, zonen van Suriname, omgebracht werden in het Fort Zeelandia, door een groep militairen, eveneneens zonen van Suriname.
Geschiedenis wordt altijd het meest ‘tastbaar’ wanneer je je kunt verplaatsem in ‘gewone’ mensen. Mc Leod heeft al vaker laten zien dat zij vervlogen tijden met veel gevoel voor detail en sfeer weer tot leven kan brengen. Hoe duur was de suiker?, Tweemaal Mariënburg en De vrije negerin Elisabeth zijn enkele van haar bestsellers. De nieuwste uitgave speelt zich af in het zeer nabije verleden. Zo nabij, dat het soms erg dicht op je huid komt, en er zelfs onder kruipt.
In … die revolutie niet begrepen! … wordt de periode augustus 1979 tot augustus 1987 beschreven door de ogen van Rita, een gescheiden vrouw met vier kinderen lerares Engels op een Surinaamse middelbare school. Haar oudste dochter vertrekt naar Nederland en Rita besluit haar gepieker daarover terzijde te stellen door te gaan schrijven. Gaandeweg wordt haar geschrijf een dagboek waarin het hele proces beschreven wordt: van ‘Himmelhoch jauchzend’ tot ‘Zum Tode betrübt’. De dagboekfragmenten worden afgewisseld met wat er gebeurd is en dat vanuit een alwetende verteller verteld wordt.
Het blije gevoel, de hoop op betere tijden, de nieuwe bezems die veel schoner veegden het wordt allemaal beschreven. Ook het zachte geknaag in het onderbewustzijn dat toen al begon; de eerste voortekens van ongewenste situaties. De eerste verjaardag van de ‘revo’. Toen alle scholen in optocht naar een groot sportstadion voor een feestelijk programma togen. De militaire machthebbers hadden de leerlingen opgeroepen allemaal een bloem mee te nemen. Daar begonnen de twijfels en veel leerlingen lieten de bloem achterwege.
Wat het boek sterk maakt, is dat emotionele partijdigheid achterwege is gebleven. De schrijfster zegt daar zelf over: ‘Ik wilde heel erg graag verslag doen van die tijd. Soms heb ik letterlijk stukken uit kranten gebruikt. Alles is werkelijk gebeurd, niet speciaal allemaal met mij, maar het is wél gebeurd. (…) De sfeer in de lerarenkamer, de gesprekken op feestjes: zo was het. Het materiaal was er, ik hoefde alleen in mijn herinnering te zeken. Dat viel me tijdens het schrijven het meest op, heel veel dingen zijn de mensen vergeten.’
In haar voorwoord citeert ze een oude soul ballad: ‘What’s too painful to remember, we simply choose to forget…’. Ze stelt dat je als individu ook mag vergeten, soms zelfs moet vergeten: het is een overlevingsmechanisme. Maar als collectiviteit mag dat niet, moet een samenleving herinneren om er uit te kunnen leren en er voor te zorgen dat zoiets nooit meer gebeurt. Mc Leod: ‘Ik wilde laten zien hoe mensen die niets met politiek te maken hebben het slachtoffer worden. Ze worden meegesleurd, moeten stelling nemen. In het hedendaagse leven kan je afstand nemen, maar dat kon toen niet.’
Wie verbondenheid voelt met Suriname zal geraakt worden door de sobere beschrijvingen van het voortdenderen van de trein der geschiedenis. De zwarte bladzijde die in het boek ook letterlijk een zwarte bladzijde is blijft je bij, maar vooral ook de vrouwen die opstaan en gaan lopen, die aan de rails van die spreekwoordelijke trein gaan sjorren; de mensen die beginnen te claxonneren zodra de avondklok begint; de telefonerende dames die merken dat ze afgeluisterd worden en de luistervink op zeer ondamesachtige toon de waarheid zeggen. Het is allemaal gebeurd en nu is het opgetekend opdat we de geschiedenis van Suriname niet vergeten.
