Uit onderzoek blijkt dat vijf procent van de meisjes beneden de zestien het slachtoffer wordt van een verkrachting door een familielid. Die bloedschande wordt vaak niet opgemerkt. Hoe kan dat? Kan een moeder vergeven worden, die niet merkt dat haar man haar dochter schendt? Is die liefde tussen moeder en dochter dan niet onmogelijk geworden?

Het zijn vragen die opborrelen door het lezen van de roman Een onmogelijke liefde van Christine Angot. Deze succesvolle Franse schrijfster is geobsedeerd door het thema incest, zij was er zelf het slachtoffer van. Het ligt voor de hand dat iemand die incest aan den lijve heeft ondervonden de man als dader aan de schandpaal nagelt. Niet door Angot. Zij ziet alle figuren als slachtoffer. Zowel de moeder als de vader zijn slachtoffer van hun milieu en de dochter is daarvan de dupe.

Moeder en dochter
Christine Angot is in deze roman de dochter van ouders, die niet getrouwd zijn. Haar geboorte, na een tamelijk gelukkige liefdesrelatie, is voor de vader het sein om zijn geliefde te verlaten. De moeder accepteert het vertrek en voedt haar dochter zonder rancune in haar eentje op. Na verloop van tijd wil zij echter, dat Christine door haar vader, die inmiddels gehuwd is en kinderen heeft, erkend wordt. Zij wil dat haar dochter het beter krijgt dan zij en daarvoor is erkenning door de vader een voorwaarde. De vader stemt hier uiteindelijk mee in. Moeder en dochter gaan vlakbij de vader wonen en alles lijkt koek en ei. Lijkt, want in de loop van het verhaal komt aan het licht dat de vader zijn dochter misbruikt.

Nadat de moeder op de hoogte is gebracht van de bloedschande, wordt de relatie tussen moeder en dochter moeizaam: ‘Er hing een loden gewicht boven ons hoofd, de hele tijd. De hoogte ervan varieerde. De aanwezigheid ervan belette ons adem te halen. Soms viel het op ons neer. We konden niet meer doen alsof.’ De dochter stuurt de moeder soms weg: ‘Wil je alsjeblieft weggaan mama? Het spijt me. Maar ik kan niet anders. Ik vind het vreselijk jammer. Maar ik kan het niet aan. Misschien komt het ooit wel in orde. Maar nu wil ik dat je weggaat. Alsjeblieft.’ De moeder blijft rustig onder deze afwijzing. Ze heeft begrip en behoudt een gevoel van ontferming voor haar dochter.

Toenadering
Na jaren komt er een toenadering tussen moeder en dochter tot stand. Een belangrijk moment daarin is dat de moeder een artikel van haar dochter leest in het dagblad Libération. Het artikel verschijnt in een serie van tien, getiteld Sentiments, waarin verschillende gevoelens aan de orde komen. In het door de moeder gelezen artikel komt het gevoel van schaamte, le honte, aan bod. In werkelijkheid heeft de schrijfster Christine Angot in maart 2014 zo’n artikel in Libération gepubliceerd. Werkelijkheid en romanwerkelijkheid vallen hier dus samen. De schrijfster Christine Angot schrijft een roman over een dochter die haar naam draagt en schrijfster is en die het slachtoffer is van bloedschande, waar de schijfster zelf ook het slachtoffer van is geworden. We hebben hier te maken met autofictie, de schijfster heeft van haar leven een roman gemaakt waarin ze zelf de hoofdrol speelt.

Schaamte
Als de moeder het artikel in Liberation leest raakt ze in de war. Ze raakt in de war van het feit dat haar dochter zich schaamt voor haar afkomst. In het artikel wordt de dochter rood als ze met een vriendin in een café zit en zegt dat ze in een achterstandswijk (zup) is opgegroeid. ‘Le temps avait passé, mais mon rougissement attestait que ma honte, elle, n’avait pas passé.’ De schaamte is nog niet voorbij. De moeder beseft mede ingefluisterd door haar dochter, dat ook in haar leven schaamte een bepalende en belemmerende rol heeft gespeeld. Schaamte over het feit dat ze een Jodin is en uit een armoedige familie komt, zonder opleiding. Zij heeft daardoor een sterk minderwaardigheidsgevoel ontwikkeld. Dat heeft haar verhinderd om te zien dat Christine door haar vader werd misbruikt. De dochter zegt: ‘Jullie behoorden tot twee verschillende werelden die compleet los stonden van elkaar, in elk geval, zo werden de zaken vanaf het begin gesteld. En jij hebt aanvaard dat het zo was. Omdat je alleen was, omdat je arm was, omdat je Joods was.’

Aan het einde van de roman citeert de moeder Marcel Proust die zegt dat het verdriet vergeten wordt, maar de schoonheid niet. Door de verklaring van de dochter leert zij, evenals haar dochter, om te gaan met het verleden.

Savoir feminin
In een vraaggesprek naar aanleiding van de verschijning van deze roman in Le Monde zegt Christine Angot dat haar boeken doordrenkt zijn van wat zij noemt ‘le savoir feminin’. De hoofdpersonen van haar boeken trekken zich volgens haar niets aan van de wil van de man, zij gaan hun eigen gang en houden plezier in hun bestaan als vrouw, zij laten zich dit plezier niet afnemen. Dat lijkt na lezing van de roman een onbegrijpelijke opmerking. De man gaat in deze roman zijn eigen gang, de vrouwen worden in de steek gelaten en misbruikt. Is dat het resultaat van ‘le savoir feminin’? Het klinkt bijna masochistisch. Nergens wordt de vader ter verantwoording geroepen, nergens wordt de moeder of de dochter razend op deze uit een hogere klasse afkomstige en zeer ontwikkelde man, die zijn dochter verkracht.

Tube
Christine Angot is in Nederland een vrij onbekende schrijfster. De roman is in Frankrijk een tube, een kassucces. Haar verhaal, over een hopeloos lijkende relatie tussen moeder en dochter die toch tot een schuchtere bloei komt, spreekt er blijkbaar aan. De roman is de verbeelding van de gang van zaken in de werkelijkheid van Christine Angot. Als het verzonnen was, zou je het niet geloven.