Een van de literaire hoogtepunten van 2020 is zonder enige twijfel het nieuwste werk van Chris De Stoop. De Vlaamse onderzoeksjournalist gooide eerder al hoge ogen met Ze zijn zo lief, meneer en Zij kwamen uit het Oosten, over een bende vrouwenhandelaars en prostitutienetwerken. Hij kreeg hiervoor internationale aandacht en werd beloond met tal van journalistieke en literaire prijzen. Als telg uit een landbouwerfamilie besteedde hij ook aandacht aan de teloorgang van de boerenstiel en in 2015 verscheen zijn bekroonde bestseller Dit is mijn hof. De sfeer van en de aandacht voor het boerenleven sluimert ook de hele tijd op de achtergrond van zijn sublieme roman Het boek Daniel.

Daarin brengt De Stoop het aangrijpende verhaal van de moord op een bejaarde boer in een verpauperd dorpje aan de Franse grens. Niet zomaar een boer, maar zijn oom Daniel, die als kluizenaar trouw was aan het boerenleven van weleer. Daniel werd beroofd en vermoord door een bende hangjongeren die uit waren op geld om de verveling te doorbreken. Dit zijn de feiten: in de nacht van 22 maart 2014 dringen Achmed en Rachid, twee neven uit de naburige Franse industriestad Roubaix, de hoeve binnen van de bejaarde Daniel. Hun vrienden Arno en Pascal hadden eerder op de dag de boer al eens beroofd en hen verteld dat er veel cash geld te rapen viel.  Ze bewerken de oude boer met een stok en filmen hun exploten. Een week later keren ze terug om de hoeve in brand te steken en hun sporen uit te wissen. Chris De Stoop reconstrueert haarfijn het hele verhaal en stelt zich namens de familie als burgerlijke partij op bij het proces. Hij vertelt op een objectieve manier het relaas en tracht de drijfveren te achterhalen van de jongeren. Zelfs na het proces gaat hij de confrontatie aan met de veroordeelde jongeren. 

Verhaal van de jongeren

Bijzonder is de manier waarop De Stoop het verhaal brengt. Als onderzoeksjournalist tracht hij alle kanten te belichten. Uiteraard kan hij de emoties niet volledig uitschakelen, maar hij probeert ook nauwgezet het verhaal van de jongeren over te brengen en zich in te leven in hun situatie: de gebroken gezinnen waaruit ze komen, de werkloosheid, de migratieachtergrond, de ontbeerde scholing, niets gaat hij uit de weg. De Stoop tracht in het hoofd te kruipen van de daders om begrip op te kunnen brengen voor de drijfveren van deze jongeren zonder toekomst. Hij geeft een fantastische inkijk op de botsing van twee totaal verschillende werelden: het leven van de oude, vereenzaamde boer die in het verleden leeft en geen toekomst lijkt te hebben, en het leven van de jongeren waar niemand in gelooft en die zelf ook nergens in geloven. Dat alles wordt objectief maar meeslepend gebracht en zorgt voor tegenstrijdige empathische gevoelens bij de lezer. 

De consumptiemaatschappij

De Stoop beschrijft het aanvankelijk als een fait divers uit de krant, maar graaft gaandeweg dieper en dieper. Op de voor hem bekende manier gaat hij uiterst nauwgezet aan het werk. Hij leest alle gerechtelijke dossiers en reconstrueert, niet alleen de gebeurtenissen van de noodlottige nacht, maar tevens het leven van de non-conformistische eenzaat Daniël.  Hij schetst met enige nostalgie het oude boerenleven en het niet altijd gelukkige leven van zijn oom. Daarnaast fileert hij haarfijn de hangjongeren zonder toekomst: ze komen uit achtergestelde buurten waarin misdaad, drugs, huiselijk geweld, armoede en werkloosheid deel uitmaken van het leven. Ze worden verblind door de consumptiemaatschappij en willen er koste wat het kost deel van uit maken. De Stoop veroordeelt de jongeren niet meteen, maar tracht inzicht te krijgen in hun motieven en luistert (letterlijk) naar hen. Dat de  moraliteit niet bovenaan hun lijstje van belangrijke waarden staat, wijt hij aan hun afkomst uit de gedegenereerde achterbuurten van Roubaix. Maar dat praat het gebeurde niet goed. Schuldinzicht lijkt ook niet steeds aanwezig bij de jongeren. Dat wekt bij De Stoop ergernis op, toch tracht hij zich in te leven in hun situatie. 

Het boek Daniël  is een haarfijne literair-journalistieke reconstructie van een moordproces waarin we een inkijk krijgen in de drijfveren van de schuldigen. Daarnaast is het een eerbetoon geworden aan een oude kluizenaar die zich van het leven en de (moderne) maatschappij heeft afgekeerd. Volgens De Stoop getuigt dit van moed en moeten we daar respect voor opbrengen. Tevens is het een ode aan het oude landbouwleven dat definitief voorbij lijkt te zijn. Met nostalgie en weemoed blikt De Stoop hierop terug en voelt de lezer de pijn die hiermee gepaard gaat. Het boek Daniël is een schrijnend, meeslepend en waargebeurd verhaal dat lang blijft nazinderen.