And you want to travel with her, and you want to travel blind
And you know that she will trust you
For you’ve touched her perfect body with your mind
(‘Suzanne’ door Leonard Cohen)
Een bijzondere jeugd
Als Casper Luckerhof drie jaar oud is nemen zijn ouders hem mee op een reis door India. De beelden van die reis maken een onuitwisbare indruk op hem. Hij komt daardoor al vroeg in aanraking met de wereldbeschouwingen van het Boeddhisme en Hindoeïsme. Als hij elf jaar is, wordt deze kennismaking hernieuwd en raakt Luckerhof steeds meer verslingerd aan het exotische, haast mythische beeld dat hij zich gevormd heeft van India. In die tijd bestaat er in alternatieve kringen in het Westen veel belangstelling voor de denkbeelden van de mysticus Krishnamurti. Voor zijn moeder was India een tweede vaderland. Luckerhofs keuze voor de studie indologie komt dus bepaald niet uit de lucht vallen en als hij vervolgens stuit op de 19e -eeuwse ideeënroman Akbar van P.A.S. van Limburg Brouwer en is het onderwerp voor zijn afstuderen snel gevonden. Als er dan ook nog een eind komt aan zijn relatie besluit hij op reis te gaan, op zoek naar het India van Van Limburg Brouwer, een wijs besluit waarvan we de weerslag vinden in dit prachtige boek Een eenzame bruggenbouwer. Hij pakt het vliegtuig naar Delhi met op zijn smartphone Suzanne van Leonard Cohen.
Standsbesef
Luckerhof neemt ons mee op een reis door de tijd. Hij schetst de levenslange worsteling van Van Limburg Brouwer, een liberale heer van stand, met de conservatieven van zijn tijd in de tweede helft van de 19e eeuw. Van Limburg Brouwer is een typische representant van het nieuwe denken, dat in zijn tijd gestalte krijgt in kringen rond het tijdschrift De Gids. De gezapige biedermeiertijd is voorbij en het liberalisme krijgt vaste voet aan de grond, zowel in literaire als in politieke kringen. Deze vrijdenker schreef een opzienbarende roman over Akbar, de historische Mughal-keizer (1542-1605) van India, vanzelfsprekend onder pseudoniem. Heren van stand schrijven in die tijd immers geen romans. Dat is wuft en lichtzinnig, niet serieus.
Spinoza en Akbar
Van Limburg Brouwer is gegrepen door de denkbeelden van de 17e -eeuwse filosoof Spinoza, denkbeelden gebaseerd op verdraagzaamheid en wars van elke vorm van dogmatiek. Diens denkbeelden werden door godsdienstige scherpslijpers in de Republiek van de 17e eeuw al met de nodige argwaan bekeken. In het 19e -eeuwse Nederland was dit bepaald niet anders. Van Limburg Brouwer was dan ook een verklaard tegenstander van predikanten en christelijke politici. Hij hekelde hun claim op exclusiviteit, op de waarheid. In Akbar vond hij het toonbeeld van de wijze heerser, die in staat was een immens rijk te smeden op basis van tolerantie tussen christenen, moslims en hindoes. Dit sloot naadloos aan bij zijn eigen door Spinoza geïnspireerde ideeën en blijkt eigenlijk nog steeds een grote actualiteitswaarde te bezitten.
Wetenschappelijk perspectief
Tijdens zijn reis door India bezoekt Luckerhof de plaatsen beschreven in Akbar, waar Van Limburg Brouwer zelf trouwens nooit geweest is. Hoewel hij opnieuw onder de indruk raakt van het land kijkt hij nu met de ogen van de volwassene, de wetenschapper ook, en niet meer met die van het kind van vroeger. En passant geeft hij in zijn boek, middels een beschrijving van de ontwikkelingen binnen de indologie, een fascinerend beeld van de politieke geschiedenis van de tweede helft van de 19e eeuw als hij ingaat op het oriëntalismedebat, waarin de vraag centraal staat door welke bril wij in het Westen India altijd bestudeerd hebben. Zo hebben de Engelsen en de Fransen, gedreven door de ideeën van de Verlichting, India altijd bestudeerd met het oog op hun imperiale belangen, terwijl de Duitsers, bij gebrek aan een imperium, dit veeleer deden vanuit een Romantisch perspectief, op zoek naar hun eigen identiteit, de wortels van het ‘Arische ras’. De Nederlanders hebben zich, ondanks hun koloniale belangen, helemaal nooit geïnteresseerd voor de indologie. Van Limburg Brouwer was een van de eersten.
Absolute meerwaarde
Maar hoe interessant dit alles ook mag zijn, het boek krijgt een absolute meerwaarde door de zeer persoonlijke inslag die het heeft. Luckerhof is zelf duidelijk op zoek naar zingeving, naar betekenis, naar liefde en geluk. Juist deze zoektocht brengt hem in contact met Van Limburg Brouwer. Beiden zijn zoekenden. Centraal in het boek staan de gesprekken die Luckerhof voert met Manas Mukul Das, een kennis van zijn moeder. Deze blinde, gepensioneerde professor in de literatuurwetenschap is een kenner van de denkbeelden van Krishnamurti. Met hem voert Luckerhof filosofische gesprekken, waarin zowel Spinoza als Krishnamurti aan de orde komen. Hier komt Luckerhof eigenlijk het dichtst bij het denken van Van Limburg Brouwer. Luckerhof laat zich niet meeslepen door zijn gevoelens van bewondering en waardering. Hij blijft de observator. Mooi is de relatie tussen Luckerhof en zijn Zweedse kompaan in het Krishnamurticentrum, Lukas. Deze Lukas blijkt in staat volledig in ‘het hier en nu’ te leven, conform de opvattingen van Krishnamurti, zonder belangstelling voor het verleden en de toekomst. Luckerhof verbaast zich hierover en komt tot de conclusie dat hij dat niet kan. Misschien gelukkig, aangezien dit boek anders nooit het levenslicht gezien zou hebben en wij geen deelgenoot hadden kunnen zijn aan zijn zoektocht naar het geluk.