Een nieuwe hogesnelheidslijn dwars door Engeland brengt je 20 minuten eerder in Birmingham. ‘Wat levert het op, behalve een aantasting van het Engelse platteland,’ vraagt Bill Bryson (1951) zich af in zijn nieuwe boek. ‘Denkt de overheid nou echt dat die 20 minuten per werknemer de economie een flinke boost zullen geven? Welnee. De gemiddelde werknemer zal, net zoals u en ik, die extra tijd gebruiken voor een extra kop koffie.’

Het is maar één van de vele vermakelijke plaagstootjes die Bryson geeft in De weg naar Little Dribbeling. Een nieuw reisboek van de veelgelezen auteur van populair- wetenschappelijke boeken en reisverhalen. Je zou het als de opvolger kunnen beschouwen van het succesvolle Een klein eiland (1995), waarin de Amerikaan, die al meer dan 40 jaar in Engeland woont, in de vorm van een reisverslag de identiteit van het Engelse volk blootlegde. In zijn nieuwe reisboek keert hij terug naar een groot aantal van de dorpen, steden en bezienswaardigheden die hij jaren geleden beschreef. Hij vergelijkt de huidige situatie met die van toen en maakt de balans op. Die valt niet altijd gunstig uit.

Kritiek
Bryson is kritisch en soms vilein. Maar zijn lichtvoetige stijl en de typische Engelse humor– subtiele ironie, herhalingen, zelfspot en overdrijvingen – die de inmiddels tot Brits onderdaan genationaliseerde Bryson zich eigen heeft gemaakt, maken van zijn boek allesbehalve een zwartgallige afrekening van de moderne tijd. Integendeel, het is lachen geblazen met de toerist Bryson die zich, de ene keer gelaten en de andere keer verongelijkt, de merkwaardigheden van het Britse platteland laat welgevallen. Waar musea zomaar gesloten kunnen zijn op dagen dat je honderden toeristen zou kunnen verwelkomen. Waar je voor een veerpont naar het noordelijkste schiereiland volgens een telefoontje vooraf niet zou hoeven te reserveren, maar waar je bij aankomst, na een reis van anderhalve dag, zonder blikken of blozen wordt medegedeeld… dat je had moeten reserveren.

Soms schrik je even. Wat zegt hij nou aan de telefoon tegen een winkelier die tegen de afspraak in gesloten was? ‘Je bent een kakkineuze, hersenloze kuttekop’. Oeps. Steekt daar toch nog een boers Amerikaans sentiment de kop op? Nee, je slaakt een zucht van verlichting als je verder leest: ‘Ik dacht het alleen maar. In plaats daarvan slaakte ik, echt op z’n Brits, een geprevelde verzuchting en hing op.’

Leren
Tussen de beschrijvingen door van wat brekebeen Bryson meemaakt tijdens zijn reisjes en wat hij als scherp observator noteert, leren we ook nog het een en ander. Bryson schrijft naast reisverhalen ook populair-wetenschappelijke boeken waarin hij ingewikkelde zaken op heldere wijze verklaart voor eenvoudige stervelingen die geen bètawetenschappen hebben gestudeerd. In Een kleine geschiedenis van bijna alles bijvoorbeeld legt hij, ook weer met veel gevoel voor humor, voor de leek uit hoe de aarde is ontstaan en wat sterrenstelsels zijn. In De reis naar Little Dribbling vertelt hij zijn lezer waar de stenen van Stonehenge vandaan komen en beschrijft hij heel aanstekelijk hoe amateurarcheologen de geschiedenis van het eiland bloot hebben gelegd. Maar ook over stormen die Britse marineschepen op de grillige kust hebben doen versplinteren, met honderden slachtoffers tot gevolg. Als een volleerd gids strooit hij droogkomische anekdotes in het rond. Geen bladzijde in het door Peter Diderich uitstekend vertaalde boek die niet minstens één glimlach ontlokt.

De auteur is voorzitter is van een stichting die het Britse platteland wil beschermen. Dat merk je wel. Plannen om het groene gebied rondom de almaar uitdijende steden aan te tasten, voor een extra landingsbaan van Heathrow of de hogesnelheidslijn kunnen in zijn boek op fikse kritiek rekenen. Maar het wordt nooit storend, zijn kritiek ontstijgt de bijzinnen nooit, wordt nooit het hoofdthema. Bryson is ook geen purist die vindt dat alles bewaard moet worden. Hij maakt met zichtbaar plezier de 18.500 Engelse vrijwilligers belachelijk die de ruim honderd stoomtreinen rijdend houden. Ook de Engelse monumentenzorg krijgt er flink van langs omdat die club regeltjes volgens Bryson belangrijker vindt dan het werkelijke behoud van de monumenten en hij bespot de ongebreidelde groei van restaurants en souvenirwinkels in en nabij bezienswaardigheden.

En toch zou je niets liever doen, nadat je de laatste bladzijde gelezen hebt, dan een ticket kopen. Snel naar Engeland.