‘Modern’ zijn

Mao Zedong, voorzitter van de Communistische Partij van China, zette in 1966 de Culturele Revolutie in gang, een sociaalpolitieke beweging die rampzalig zou zijn voor het land, zowel op politiek, economisch als sociaal terrein. Het was een door Mao georganiseerde chaos om zijn macht en positie veilig te stellen. Deze revolutie, en daarmee ook een ‘nieuw idee van moderniteit’, is een leidraad in het boek. Alle verhalen grijpen op de een of andere manier terug op de enorme invloed die de Culturele Revolutie heeft gehad op China en het trauma dat het zijn bewoners heeft bezorgd.

De personages in Krekel krekel hebben allemaal hun eigen problemen: de één gaat scheiden, de ander wordt tegen zijn zin ingelijfd bij een bende, en weer een ander vergaart kilo’s lichaamsgewicht door te leven vanuit zijn luie stoel.

Het boek is een bundel van twaalf korte verhalen die geschreven zijn tussen 1994 en 2005. Ze zijn allemaal door iemand anders vertaald. Het titelverhaal ‘Krekel krekel’ gaat over de krekelgevechten die in de Chinese plattelandsgemeenschappen massaal gehouden werden (en nog steeds worden). Het geloof is dat alle krekels in de wereld eigenlijk overleden mensen zijn. Zodra ze overlijden komt al hun wrok vrij en veranderen ze in agressieve krekels. De één nog gewelddadiger dan de ander en het is de kunst om de meest strijdbare krekel te vangen: ‘…het hangt helemaal af van je verhouding tot dolende zielen. Je oren moeten het zingen van de zielen kunnen horen. Daarom zullen stadsmensen nooit echt iets van krekelgevechten begrijpen.’ In dit verhaal gaat het om de impact van de revolutie op de gemeenschap.

Vooral in het verhaal ‘Paradijs’ in de trein komt de dwang en daarmee ook de drang naar vernieuwing heel duidelijk naar voren. Een man zit in de trein op weg naar zijn ex-vrouw, van wie hij vier jaar geleden is gescheiden, om te gaan hertrouwen. ‘Goed gehoord? Niet trouwen, niet opnieuw trouwen, maar echt hértrouwen.’ In dit verhaal voel je tegelijk de verwarring die gepaard gaat met al de vernieuwing van de tijd. ‘Wat modern is? Ik weet het niet.’ De man weet niet precies wat het begrip inhoudt, maar weet wel dat het een belangrijk concept is, een manier om erbij te horen. Hij vond scheiden al redelijk modern, maar hertrouwen was weer een heel ander niveau van moderniteit.

Ook in het verhaal ‘Witte nacht’ blijkt het ‘modern zijn’ moeilijkheden met zich mee te brengen. Een hoogleraar aan de universiteit komt in de problemen, hoogstwaarschijnlijk als gevolg van de revolutie, en wordt in een klein zeilbootje naar het platteland overgebracht. In het dorp waar hij aankomt, is geen school. Hij maakt het tot zijn missie de oude dorpsschool nieuw leven in te blazen en de kinderen daar onderwijs te geven. Dit wordt hem, maar vooral zijn zoon, niet in dank afgenomen. Vooral de kinderen zijn het niet eens met de bouw van de school: Hoe durft hij het in zijn hoofd te halen ons te verplichten naar school te gaan? In dit verhaal wordt het onderscheid voelbaar gemaakt tussen geletterdheid en ongeletterdheid, het leven op het platteland en in stad, en tussen een moderne en ouderwetse manier van leven.

Bi Feiyu, de schrijver van het boek, wordt in China hoog aangeschreven. Hij heeft tweemaal de prestigieuze Lu Xun Literaire Prijs gewonnen, in 2010 heeft hij de Man Asian Literary Prize gewonnen en sinds 2011 is hij ook in het bezit van de Mao Dun Prize. Hij begon vooral met het schrijven van korte verhalen en novellen. Deze werden vaak goed ontvangen en veel bekroond, maar hij brak pas echt door in 2000 met zijn novelle Maanopera. Zijn volgende succes was Drie zussen (2003) dat eigenlijk bestaat uit een drieluik van novellen. Krekel krekel is een bevestiging van Feiyus voorliefde voor korte verhalen. Bi Feiyu doet echter meer dan korte verhalen schrijven: hij heeft het scenario geschreven voor de film Shanghai Triad, hij is journalist geweest voor de Nanjing Daily en ook het schrijven van poëzie is hem niet vreemd.

Ook al ligt de Culturele Revolutie ten grondslag aan de verhalen in Krekel krekel, het is slechts een gegeven dat zich op de achtergrond afspeelt. Het gaat in de verhalen toch vooral om de persoonlijke angsten, gebreken en wensen van de personages. De thema’s die in het boek spelen staan dicht bij het echte leven, maar toch is het boek geen representatie van de werkelijkheid. De personages zijn vaak vaag in hun manier van doen, de gesprekken lichtelijk absurdistisch en de scènes komen daardoor soms een beetje karikaturaal over. Hierdoor weten de verhalen niet echt te raken. Het is duidelijk dat de personages zich niet op hun plek voelen, maar je voelt als lezer niet echt met ze mee. Bi Feiyu gebruikt veel gezegdes, maar die komen niet sterk over. Het kan zijn dat een deel van de kracht zoek raakt in de vertaling, maar ook dit draagt ertoe bij dat het boek soms een beetje geforceerd overkomt.
Het bevat dan misschien niet alle elementen om er een fantastisch boek van te maken, maar er zijn zeker mooie passage te vinden, kleine wijsheden en confronterende ideeën, die het boek alsnog de moeite waard maken om te lezen. Daarbij werkt de structuur van het boek ook mee aan de snelle leesbaarheid.

Krekel krekel

Auteur: Bi Feiyu
Verschenen bij: Uitgeverij De Geus
Aantal pagina’s: 224
Prijs:  19,95