Vloekschrift is de debuutbundel van de jonge dichter Arno Van Vlierberghe (1990), geboren in Gent. Bij het lezen van de titel is de associatie met een ‘vlugschrift’ gauw gelegd: volgens Wikiwoordenboek ‘een gelegenheidsgeschrift, doorgaans in gedrukte vorm met een actuele inhoud of strekking waarmee men de publieke opinie probeert te beïnvloeden’. Zo ziet de bundel er ook uit, als een schrift, een pamflet met een schreeuwerig opschrift in felle kleuren om de aandacht te trekken. De inhoud is gebaseerd op één thema: ‘een heel duidelijke oproep om een misstand aan te pakken’.
Dat blijkt ook uit de drie afdelingen waaruit de bundel bestaat. Deel 1, De Zone is onderverdeeld in De Bastaardkindgedichten, De Eurolinesgedichten en De Killzonegedichten. Deel 2 en 3 respectievelijk De Situatie en De Methode. Het geheel doet denken aan een guerilla-oorlog en dat lijkt ook wel te kloppen, want Van Vlierberghe trekt ten strijde tegen de maatschappij van het overgeciviliseerde Westen:
‘[…] Europa-achtige dingen: ziedend antibureaucratisch kampvuur. Een kampvuur van politiehelmen en traangas, aktetassen en vertrappelde dozen seroxat.’
In de eerste afdeling, De Zone zijn 42 losse gedachten opgenomen die als aforismen of maximes gepresenteerd worden en lijken op dagboekaantekeningen. Ze vertonen niet altijd een duidelijke samenhang, wat misschien te verklaren valt door de allerlaatste notering die ongenummerd blijft: ‘Je moet dit trouwens allemaal dronken lezen.‘
Omdat dronken mensen de waarheid spreken of omdat dronkenschap een roes teweegbrengt?
Afstand van de wereld
Waar De Bastaardkindgedichten nog over de binnenwereld van de dichter zelf gaan, kondigen De Eurolinesgedichten zijn verhouding tot de maatschappij en Europa aan. Woede en onmacht overheersen om de ‘Duizend dialecten van de politieke leugen en ik ben naakt.’
Het besef dat de dichter de situatie doorziet maar er desondanks niets aan kan veranderen doet hem afstand nemen. Hij kan zich niet meer betrokken voelen bij een wereld die zo ‘verrot’ is. Toch lijkt het verstandig om zijn poëtica met een korreltje zout te nemen, want Van Vlierberghe spot graag, ook met zichzelf, en veel van zijn uitingen zijn ironisch bedoeld.
Zo neemt hij in De Killzonegedichten afscheid van het lyrische ‘ik’ in de poëzie en maakt van zichzelf ‘een Arno’ die vele gedaantes kan aannemen: ‘Arno’s, zones, objecten’. Daarmee vergroot hij de afstand van zichzelf als individu tot de maatschappij.
In De Situatie is de ontaarding van het systeem realiteit geworden. Deze afdeling bestaat uit vier prozafragmenten, waarvan de laatste drie alle beginnen met de vraag: ‘Wat is De Situatie?’ De verschillende antwoorden daarop tonen een ‘niet-wereld’ die leeg en vernield is, ‘De nieuwe barbarij.’
Voor ‘Een Arno’ blijkt het niet mogelijk om zijn afstand tot de maatschappij te bewaren en hij bekeert zich toch weer tot het ‘ik’, al weet hij nog niet wat hij zal doen. De hoop op een toekomst gloort ‘Langzaam uit de paniek’: sommige gedichten uit deze afdeling laten zich hardop zingen als strijdliederen.
Tevergeefse oprechtheid
De Methode ten slotte spreekt in vier korte gedichten over nieuwe rituelen, waarbij afgerekend wordt met oude vormen en traditionele uitingen, ook die van de poëzie.
Van Vlierberghe laat zien dat hijzelf als dichter de eerste is om het experiment te wagen en de traditionele poëzie te laten varen. Hier spreekt een gepassioneerd dichter die zijn oorlog uitvecht met niet alleen de maatschappij waarvan hij deel uitmaakt, maar ook met zichzelf. De woede van een ‘angry young man’ komt oprecht over, evenals zijn bevlogen engagement; het is diezelfde oprechtheid die hij tevergeefs zoekt op zijn reis door Europa, waarin alles liegt en bedriegt.
Zijn gedichten zijn geraffineerd van vorm: hij speelt een spel met zaken die op het eerste gezicht onbetekenend lijken maar bij nadere beschouwing zijn poëzie in een ander daglicht zetten. Zoals het veelvuldig noemen van data die verwijzen naar een begin en een einde. Zo creëert hij een midden waarin de veranderingen plaatsvinden, waardoor er een ‘vroeger’ en een ‘later’ kunnen ontstaan, voor en na de apocalyps zo men wil. Hij geeft daarmee de doordachte samenstelling van deze bundel aan, waar alles om een midden lijkt te draaien dat ontwikkeling en verandering mogelijk maakt. En dat niet alleen in het verziekte Europa, maar ook in de dichter zelf.
Daarmee lijkt deze experimentele bundel toch ook een traditionele trekje te hebben behouden. Ondanks dat Van Vlierberghe getracht heeft het concept van een gedicht op een andere, bredere manier vorm te geven. Zijn opvatting van het traditionele concept maakt nieuwsgierig naar meer werk van hem. En als genomineerde van de C. Buddingh’ Prijs 2018 heeft hij deze prijs dubbel en dwars verdiend. De winnaar wordt op 31 mei bekend gemaakt.
