Als de schaduw die verdwijnt van de Spaanse schrijver Antonio Muñoz Molina kadert in een samenwerkingsproject met Creative Europe. Uitgeverij De Geus neemt hiermee deel aan het grootschalige project Reading Europeans: Strengthening Cultural Identity through Literature. Opzet van het project is een betere verstandhouding van de gedeelde Europese identiteit. Door elkaars literatuur te lezen komen de verschillende landen dichter bij elkaar, en dat is ook nodig in een tijd dat de Europese Unie onder druk staat en kampt met grote problemen als vluchtelingenstromen en economische ongelijkheid. Eerder werden al werken uit Engeland, Tsjechië en Zweden uitgegeven.
Antonio Muñoz Molina is geen onbekende in de Spaanse literatuur. Zijn debuutroman Winter in Lissabon gooide dertig jaar geleden hoge ogen. Hij ontving verschillende prijzen en onderscheidingen en is niet meer weg te denken uit de Spaanse schrijverswereld.
Drie verhaallijnen
Met Als de schaduw die verdwijnt voegt Muñoz Molina een meesterwerk toe aan zijn al indrukwekkende oeuvre. Het is een eigenzinnig verhaal met verschillende verhaallijnen. Hij switcht moeiteloos tussen fictie, memoires en bespiegelingen. Het resultaat is een verbluffend staaltje literatuur. Het uitgangspunt voor zijn roman is de stad Lissabon. Dertig jaar nadat hij er zijn eerste roman schreef, Winter in Lissabon, keert hij er terug. Hij brengt de stad in verband met drie personen. In 1968 was het de plaats waar de moordenaar van Martin Luther King, James Earl Ray, tien dagen onderdook. In 1987 zocht hij zelf er als aankomend schrijver zijn literaire stem en vandaag reflecteert hij op de mogelijkheid om via de roman de wereld door andermans ogen te verbeelden. Muñoz Molina slaagt erin om niet alleen de vlucht, maar ook de aanleiding en de uren voor de moord op Martin Luther King zeer gedetailleerd te reconstrueren. Daarvoor maakt hij gebruik van alle mogelijke informatie die op het web te vinden is. Het hele dossier van James Earl Ray, alle getuigenverhoren en verslagen, zijn namelijk online te raadplegen.
Hij reisde niet alleen naar Lissabon, maar ook naar Memphis, naar de plaats van de moord. In Lissabon loopt hij in de voetsporen van James Earl Ray en tracht niet alleen diens doortocht in Lisssabon te reconstrueren, maar ook zijn levenswandel, zijn gedachten en gevoelens. Hij tracht de wereld te tonen door de ogen van en in het hoofd van de moordenaar op vlucht. Afwisselend met het verhaal van James Earl Ray herbeleven we ook Muñoz Molina’s zoektocht als beginnend schrijver. Hij worstelde met zijn job als stadsambtenaar, gaf zich vaak over aan alcohol en seks en ontliep de verantwoordelijkheden voor zijn jonge gezin.
Geschiedenis herleeft
In het Lissabon van 1987 was hij enkele dagen vrij en leefde er op los. Vandaag denkt hij daar mijmerend, maar ook met enig schaamtegevoel aan terug. Hij is zeker niet trots op zijn vroegere gedrag, waarin hij zich vergeleek met andere grote schrijvers en alcoholici als Faulkner en Duras. Toch was die periode ook van primordiaal belang voor zijn ontwikkeling tot de schrijver die hij nu is. Deze twee verhaallijnen worden afgewisseld met mijmeringen en bespiegelingen over het schrijverschap en de moeilijkheden om deze roman te schrijven. Want hoe kun je weten wat er in andermans hoofd rondspookt? Muñoz Molina slaagt wonderwel in dat huzarenstukje en lijkt ook parallellen te kunnen trekken tussen de voortvluchtige misdadiger en zijn eigen vlucht als jonge kunstenaar. Op het einde van het boek doet hij een ultieme poging om in het hoofd van Martin Luther King te kruipen. Ook daar komt hij goed mee weg. De lezer krijgt een inkijk in de laatste uren van de vredesactivist en die lijken helemaal niet zo spectaculair als men zou denken. Muñoz Molina schetst Martin Luther King als een mens met zijn eigen gevoelens en gedachten, zijn eigen grote, maar ook kleine kantjes. Kortom, een mens als ieder ander.
Zinderende stijl
Het gemak waarmee Muñoz Molina door de tijd springt en de verschillende verhaallijnen laat afwisselen, bewijst zijn grote vakmanschap. Nooit moet de lezer nadenken in welk verhaal hij zich nu bevindt. De zinnen die de schrijver uit zijn pen tovert zijn voorbeelden van extreme virtuositeit. Hoewel er geen enkele dialoog voorkomt in de hele roman, spat de dynamiek van de bladzijden. Zijn beschrijvingen zijn schoolvoorbeelden van hoe echte literatuur er uit moet zien. Ze doen vaak filmisch aan, als in oude zwart-wit films. De lezer moet ermee aan de slag en zal niet nalaten sommige zinnen te herlezen om de juiste intentie, de ware toedracht zeker mee te krijgen. Het resultaat is een fascinerend zelfportret, een inkijk in de hoofden van moordenaar en vermoorde en een fantastische reflectie op het schrijverschap.
