De lugubere titel is er een die je niet direct bij haar zou verwachten: ‘Moord in de bloedstraat & andere verhalen’. Is hier een andere Van der Zijl aan het werk dan de veelgeprezen biograaf van Anna, Bernhard en Heineken. De succesvolle auteur van Jagtlust en het hartverscheurende Sonny Boy?

In deze in 2013 verschenen bundel maken we een uitstapje naar Van der Zijls negentiger jaren – de periode voorafgaand aan bovengenoemd werk – waarin zij als misdaadjournaliste vrijwel dagelijks verkeerde in de wereld van het kwaad. Tweehonderd pagina’s thrillerachtige kost in de vorm van tien literaire reconstructies van true crime. Stuk voor stuk aangrijpende geschiedenissen die de lezer een inkijk biedt in de tragische wereld achter het kleine, onopvallende krantenbericht.

Al op de lagere school – een zwaar christelijke – werd Van der Zijl gefascineerd door het kwaad in de mens. Verhalen over de onmetelijke goedheid van Jezus konden haar niet bekoren. Kwam daarentegen de zondige Judas voorbij, dan spitste ze de oren en schoof ze op naar het puntje van de stoel. Hoe was het toch mogelijk dat die nou juist zo’n slechterik was geworden? En hoezo ging God met al zijn voorbeschikte gaven vrijuit en moest Judas branden in de hel – voor eeuwig nog wel? Was dat niet zielig? Morele vraagstukken waarop zij wijsgerig naar antwoord zocht maar die – klassengesprekken waren nog zeldzaam en het geloof predikte waarheid en leven – geen weerklank vonden. Onbevredigende uren waarin de kiem voor haar latere misdaadcarrière werd gelegd.

Als misdaadjournaliste ging het Van der Zijl niet om de spectaculaire, in het nieuws vaak breed uitgemeten, criminaliteit – de kinderverkrachters, de seriemoordenaars – maar om de ‘kleine’ verhalen van de herkenbare medemens – noem het de keurige burger, je vriendelijke buurman – die tot afschuwelijke daden komt. Wat drijft hen? Waar ligt de grens tussen goed en slecht? Op welk moment wordt deze gepasseerd?

In ongepolijste taal, met de nodige afstand en onderzoekende geest – haar handelsmerk – wordt de lezer deelgenoot van het leven op het scherpst van de snede. ‘Nu is het enige gezelschap dat hij heeft de kwade Koos Bakker, dezelfde die zijn leven zo veranderd heeft. Of misschien is het wel de goede Koos die hem gezelschap houdt; het is maar net van welke kant je het bekijkt.’ Stuk voor stuk intrieste verhalen van het eigenlijke leven dat zich heeft afgespeeld onder de oppervlakte van het nieuwsbericht. Of het nu gaat om een bollenkweker die zijn vrouw stelselmatig vergiftigt in het verlangen naar nieuwe liefde, om de verwoestende dynamiek van de pestende groep die het individu verstoot en de dood injaagt of een cafébaas die zich murw getreiterd geen andere uitweg ziet dan het heft in eigen hand te nemen… Het blijkt steeds weer te gaan over in principe normale mensen die door een ongelukkige samenloop van omstandigheden en karakters aan de verkeerde kant van de lijn tussen goed en kwaad zijn beland.

Het lezen van Moord in de bloedstraat is een ronduit fascinerende, spannende en tevens verwarrende ervaring. Een uitdaging voor het ethisch gedachtengoed en een – zij het keurig verpakt met strik en lint – uitnodiging aan de journalistiek. Je kunt het boek niet tot je nemen zonder in de eigen ziel rond te dolen. Voor je het doorhebt, sta je niet meer aan de zijlijn maar beweeg je noodgedwongen zelf op de grens waar de moraal danig op de proef wordt gesteld. Wankel op de benen – starend in de afgrond – besef je ineens hoe dun de scheidslijn tussen de onbesproken burger en misdadiger kan zijn. ‘Stap ik erover of niet?’ En na deze innerlijke worsteling volgt steevast de echo ‘wie is het slachtoffer, wie de dader?’ Ben je je meer dan eens bewust van de verschillende gedaantes waarin het kwaad, ook óns leven, onze eigen ziel kan binnensluipen. Ontdek je hoe gevaarlijk kwetsbaar we allen in wezen zijn.

Daar waar de leergierige Van der Zijl vroeger van het antwoord verstoken bleef, krijgt de nieuwsgierige lezer het met Moord in de bloedstraat – met oog voor de menselijke tragiek van het geheel – op een kleurrijk dienblad  gepresenteerd. Zij het dat Judas nu Koos, Nico of anderszins heet en dat de zondaars niet voor eeuwig worden geroosterd in de hel maar tijdelijk mogen afkoelen in een cel.