Het is natuurlijk niet evident om een bloemlezing samen te stellen van de beste verhalen van een van ’s werelds grootste auteurs. En toch was dat de uitdaging die Marja Pruis en dochter Greta Le Blansch zichzelf oplegden toen ze besloten dé verhalenbundel samen te stellen van Alice Munro, een van de ‘grande dames’ van de literatuur. Toegegeven, de Canadese schrijfster wordt niet door iedereen gesmaakt, als te feministisch opzij geschoven, maar mag toch beschouwd worden als een van de meesters van het kortverhaal in de moderne literatuur. Dat ze voor haar oeuvre in 2013 de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, hoeft dan ook niet te verwonderen.

In de inleiding van Familiestukken lezen we de correspondentie tussen Marja Pruis en haar dochter. In een uitgebreide briefwisseling motiveren ze hun keuzes. Bizar is wel dat elf van de twaalf verhalen in deze bloemlezing eerder te lezen stonden in de Engelstalige bundel met dezelfde titel, Family Furnishings, uit 2014. De verhalen draaien nagenoeg allemaal rond vrouwen met een tragische levensloop. In de selectie blijkt dochterlief een stuk strenger te zijn dan moeder die het moeilijk vindt om te kiezen. Toch komen ze er samen uit en presenteren ze twaalf zeer verschillende, en toch ook gelijkende verhalen. Dat Pruis en Le Blansch discussies hadden over welke verhalen nu de beste waren lijkt een evidentie. Elk verhaal geeft de lezer immers het gevoel van een roman te hebben verteerd. De manier waarop binnengekeken wordt in het leven van de personages is zo waarachtig, ontdaan van alle luister en sensatie, een spiegel van de eigen maatschappij waarin niet alles goud is wat blinkt.

Verweesde personages en idem dito lezers
Een goede keuze maken uit al die fantastische verhalen is ontzettend moeilijk. Geeft men de voorkeur aan een eerder alledaags verhaal als De kinderen blijven of kiest men eerder voor het schokkende Dimensies. Voor beide keuzes valt iets te zeggen. In het eerste geval verlaat een vrouw haar man en kinderen voor haar theaterregisseur, in Dimensies blijft een vrouw haar man opzoeken in de gevangenis nadat hij haar jarenlang fysiek en mentaal heeft mishandeld en om haar te ‘straffen’ hun drie kinderen heeft vermoord. In De Droom van mijn moeder vertelt een dochter over haar wedervaren als baby. Haar moeder, duidelijk lijdend aan een postnatale depressie, kan niet omgaan met het gehuil en ze wordt dan maar bemoederd door een zwakbegaafde tante die helemaal opgaat in haar nieuwe rol. De lezer wordt constant geconfronteerd met tegenstrijdige vormen van empathie, nu eens voor de moeder, dan weer voor de tante. In Amundsen wordt een jonge lerares plotseling en zonder enige aanwijsbare reden in de steek gelaten door haar aanstaande, die zelf eerst op een huwelijk had aangedrongen. Ook hier blijft de lezer verweesd achter.

Wat de verhalen kenmerkt
Het oproepen van tegenstrijdige gevoelens, het spelen met de emoties van zowel personages als lezers lijkt een van de handelsmerken te zijn van Munro. Haar verhalen vertonen nog meer gelijkenissen. Zo staat steeds een vrouw centraal, jonger of ouder, die op de een of andere manier vastzit in een dagelijkse sleur. Ze verlangt naar een ander, beter leven en tracht haar miserabele leven te ontvluchten door een radicale beslissing te nemen. Op naar de vrijheid, maar al te vaak staan de vrouwen niet stil bij het verlies van de zaken die ze achter laten. Vaak toont de toekomst dat de beslissing niet de juiste was of is het lot hen niet gunstig gezind. Een ander weerkerende techniek is dat Munro het verhaal traag op gang laat komen. Ze schetst het leven van een vrouw en werkt dan plots een herinnering uit het verleden uit die een enorme impact heeft gehad op het verdere leven van de hoofdfiguur. De sfeer die Munro schetst heeft steeds iets sombers en weemoedigs. Misschien heeft het te maken met de desolate landschappen van het Canadese platteland waarin ze zelf is opgegroeid en die ze met grote precisie beschrijft, maar wellicht heeft het meer te maken met haar schrijfstijl. In lange beschrijvende zinnen, met heel veel oog voor detail, kabbelt het verhaal langzaam verder. De lezer moet met voortdurende aandacht de woorden in zich opnemen en kan niet anders dan zelf langzaam voort te schrijden in het verhaal, samen met de zich traag ontwikkelende personages. Munro slaagt erin om in haar kortverhalen toch karakters van vlees en bloed neer te poten, karakters waarmee vele vrouwen zich kunnen vereenzelvigen. De mannen in haar verhalen zijn eerder of ‘quantité négligeable’ of blijken de monsters van dienst te zijn.

Tijdloze verhalen
De verhalen zijn niet van deze tijd, maar toch tijdloos. Sommige verhalen spelen zich af kort na de Tweede Wereldoorlog, andere in de jaren zestig van vorige eeuw, en hoewel tijd een belangrijke rol speelt in de verhalen, is het tijdperk waarin ze zich afspelen niet van belang. De gebeurtenissen zijn immers van alle tijden, en dat bepaalt precies de sterkte van haar verhalen. De verhalen zijn vaak herkenbaar, vaak tragisch. Vrolijk wordt de lezer er niet van, maar ze laten een diep indruk na en blijven vooral in het achterhoofd spoken als voer voor verdere gedachten en analyses, als grond van een nieuwe slapeloze nacht waarin de lezer de keuze van de hoofdpersonages telkens weer in vraag stelt en herkauwt : ‘Wat als …?’ , ‘Had ze maar …’