Van de in Nederland nog niet bijster bekende Amerikaan Adam Ross verscheen in 2011 voor het eerst een roman, Mr. Peanut. Twee jaar later is er nu de verhalenbundel Dames en heren. Geen titel om direct opgewonden van te raken. Maar achter die weinigzeggende tekst gaat een onheilspellende wereld schuil.

Het valt niet moeilijk in de bekentenis van de ik-figuur in De zelfmoordkamer – het derde verhaal in de bundel – de vertelwijze van Ross zelf te herkennen:

Ik werd schrijver, en elke baan die ik ooit heb gehad of keuze die ik ooit heb gemaakt was daar ondergeschikt aan. Dat houdt in dat het me vrij staat om verfraaiingen aan te brengen, om herinneringen te behandelen als feiten of ze vorm te geven zodat ze passen in dat waar ik aan werk. Mijn voornaamste verantwoordelijkheid is om je te laten dromen, denk ik. Als dat inhoudt dat ik dingen moet veranderen, doe ik dat, hoewel ik niet kan veranderen wat nu volgt, omdat het waar is.

Een bewering die op zijn minst ontregelend is. Want de hoofdpersonen in de verhalen wankelen voortdurend tussen greep willen krijgen op hun leven en onontkoombaarheid van hun lot, tussen werkelijkheid en droom. ‘Beslissende momenten’, zegt de ik-verteller in dit verhaal, ‘bedenken we niet, ze overkómen ons’.
Alle verhalen in de bundel voelen ongemakkelijk aan. Ross dist ze zo op dat je er als lezer aanvankelijk argeloos in mee gaat, tot je voelt dat het onontkoombaar mis loopt en je er niet meer aan kunt ontsnappen.

In het openingsverhaal Wat in het verschiet ligt bijvoorbeeld, volgen we David Applelow, een man die weinig richting aan zijn bestaan heeft kunnen geven maar nu zijn slag wil slaan in een baan die zijn leven zal moeten veranderen. Hij komt terecht in bizarre sollicitatiegesprekken waaraan hij zich, willoos zo lijkt het wel, overlevert. In zijn flat krijgt hij ondertussen contact met de rebelse jongen Zach, die in alles het tegendeel van hem is. Applelow zelf voelt echter verwantschap. Hij ziet in dat zijn leven ‘op hem neer [viel] als bladeren van een boom in de herfst’. Dat moet met de baan waarvoor hij in de running is veranderen! Maar uiteindelijk blijkt hij er toch weer ingetuind, zowel bij Zach als bij de beoogde werkgever.

In De rest van het verhaal maken we opnieuw kennis met een loser. Literair docent Roddy Thane vat het plan op om de fantastische verhalen die een onderhoudstechnicus, Mike Donato, hem vertelt te gaan optekenen. Tot hij in gewetensnood komt als deze Donato, hem vertelt over een moord. Wat moet hij doen? Alleen maar het verhaal opschrijven of naar de politie gaan? We zien Thane steeds weifelmoediger worden, zoals hij ook al geen stelling innam in de scheiding van zijn vrouw of in de gevoelens ten opzichte van een studente. Ook in dit verhaal ontregelt Adam Ross de lezer: is het verhaal van Donato waar? Wordt Thane gemanipuleerd, zoals Applelow in het eerste verhaal?

En als niets is wat het lijkt, hoe kun je elkáár dan nog vertrouwen? Dat geldt voor partners of vrienden, zoals in In de kelder, en wel heel beklemmend tussen twee broers Caleb en Kevin in Feiten en overnames. Daarin wordt Caleb – maar ook de lezer – geraffineerd op het verkeerde been gezet, juist als het allemaal de goede kant op lijkt te gaan. Tot er ineens de onverwachte wending is, die ons de vraag pijnlijk voor de voeten gooit wie we eigenlijk zijn en wat we echt van elkaar weten. Ross laat de lezer, net als in De rest van het verhaal na het incident ineens zitten met de vraag: wat staat Caleb nu te doen?

Met een zelfde soort vraag blijft de lezer achter in het titelverhaal, het laatste van de bundel. Daarin creëert de auteur de dreiging van een mogelijke ramp als Sara werkelijk de keuze zal maken waarover ze fantaseert. Moet ze zich over geven aan de spanning die ze voor een moment zoekt? Waarom? Als je alleen een stoer verhaal wilt hebben kun je toch ook doen alsóf iets werkelijk is gebeurd? Maar voor de lezer is het onheilspellende dan al opgeroepen. Hij krijgt alleen niet te horen op welk vliegtuig ze uiteindelijk gestapt is….

Dames en heren

Auteur:  Adam Ross
Origineel: Ladies and Gentlemen (2012)
Vertaald door: Monique Eggermont en Dennis Keesmaat
Verschenen bij: Uitgeverij Podium (2013)
Prijs: € 21,50