Onder leiding van Ruhollah Khomeini wordt in Iran op 1 april 1979 de islamitische republiek geboren. Voor Abnousse Shalmani en haar familie betekent dit het einde van een zorgeloos en vooral vrij leven. Vanaf dat moment zijn vrouwen gedwongen gesluierd door het leven te gaan. En de doek die de vrouwen bedekt, weet Shalmani, zal voor velen van hen een schaduw werpen over de rest van hun leven.

Abnousse Shalmani, die op 1 april 1977 in Teheran wordt geboren, groeit daar na de revolutie op. Ook al kent ze de wereld niet anders dan hoe hij op dat moment is – vrouwen bedekken hun haren, dragen geen make-up en zoeken geen oogcontact – ze heeft het gevoel dat er iets niet klopt en dat ze tegen de schenen moet schoppen van de ‘gangbare manier van leven’. Als jong meisje kan ze maar één ding bedenken: haar blote kont laten zien. Na school kleedt ze zich uit. De hoofddoek, de voorgeschreven jurk en de voorschreven broek doet ze stuk voor stuk uit. En dan begint het spannende gedeelte: de vlucht naar de auto. Ze rent zo snel mogelijk het schoolplein over om de auto te bereiken zonder dat de ‘zwartjurken’ haar te pakken krijgen. Dit alles om te provoceren, om haar afkeer van de hoofddoek duidelijk te maken. Hij is grijs, lelijk en zit niet lekker.

Hiermee wordt het strijdlustige karakter van Abnousse op jonge leeftijd al duidelijk. Khomeini, Sade en ik is dan ook een boek over strijden. Het gaat over de strijd tegen Khomeini, tegen de hoofddoek, maar vooral tegen de onderdrukking van de vrouw.

In 1985 ziet de familie Shalmani zich genoodzaakt om te vluchten uit Teheran. Ze hopen dat Parijs hun een beter, vrijer leven kan bieden. Om de taal te leren en de cultuur te begrijpen, verdiept de jonge Abnousse zich al gauw in de Franse literatuur. De boeken helpen haar niet alleen om de Franse taal en cultuur te leren kennen. Om haar ideeën vorm te geven en haar gedachten om te zetten naar een concrete mening, is daar de literatuur. En wel de libertijnse literatuur.

‘Ik ben een paar keer geboren. Een keer op een dag in april, een andere keer toen ik mijn sluier aflegde en mijn naaktheid onder de aandacht bracht, een derde keer toen ik voet zette op Franse bodem, ten slotte nog een keer toen ik een boek van Zolan opensloeg en de libertijse literatuur van de Franse achttiende eeuw ontdekte.’

Sade ‘de goddelijke markies’ doet zijn intreden in juli 1997. Waar Khomeini de grote slechterik is in dit boek, is Sade de held die Abnousse haar wapens aanreikt voor de strijd. Zijn buitensporige romans geven Abnousse een ongemakkelijk gevoel. Ze leest de boeken eerst alleen in de veilige omgeving van haar slaapkamer en met elke bladzijde die ze omslaat, groeit haar verlangen om het boek weer snel weg te leggen. Sade beschrijft het lichaam tot in detail zonder enige schaamte. Hij is een atheïst, hij moet niets hebben van moraal, van fatsoen of godsdienst. Nieuwsgierigheid helpt Abnousse de verleiding te weerstaan om het boek weg te leggen en na het lezen van de laatste bladzijde heeft ze het gevoel dat ze een ander mens is. ‘Ik was niet langer een slachtoffer van de baardmannen, ik was hun ergste nachtmerrie.’

Khomeini, Sade en ik is een boek met een krachtige boodschap. Die boodschap is dat vrouwen en mannen elkaars gelijken zijn. Dat vrouwen niet onder doen voor mannen, dat ze dezelfde rechten zouden moeten hebben, en zelf moeten kunnen bepalen wat ze met hun lichaam doen en hoe ze zich kleden. ‘Ik vecht niet tegen mannen of vrouwen maar tegen opvattingen, de ongezonde traditie en de gewelddadigheid van het vooroordeel.’ Eén van die ongezonde tradities is volgens Shalmani de hoofddoek. De hoofddoek die er volgens de voorstanders voor moet zorgen dat vrouwen geen lustobject zijn voor mannen, maar die er paradoxaal genoeg voor zorgt dat elk stukje huid en elk stukje haar dat aan de sluier weet te ontsnappen, begeerte opwekt bij de man . ‘De hoofddoek is de scherpste veroordeling van de nieuwe tijd. Toon me duizend gesluierde vrouwen van welke leeftijd ook en laat ze herhalen dat ze vrij zijn, dat ze zich gelukkig voelen onder hun sluier. Ik zal ze niet geloven.’

Khomeini, Sade en ik komt langzaam op gang, maar na een paar hoofdstukken vindt het zijn ritme. Het boek neemt ons mee van Teheran in 1997 naar Parijs in 2013 en vertelt gaandeweg Abnousses verhaal met haar blote kont als leidraad door het boek. Het vertelt over de hoofddoek en de ongelijkheid die ze in Teheran achter heeft achtergelaten, maar waar ze weer mee geconfronteerd wordt in Parijs. Het vertelt over haar problemen als vrouw en als Iraanse vluchtelinge.

Het boek is zo nu en dan een beetje ‘los-vast’. De onderwerpen die aangehaald worden ter ondersteuning van het hoofdverhaal lijken niet altijd helemaal op hun plek. Ook de formulering doet soms een beetje nonchalant aan. Maar uiteindelijk gaat het toch vooral om de inhoud van het boek en die maakt veel goed. De boodschap die Shalmani met dit boek probeert over te brengen is duidelijk. De boodschap dat vrouwen gelijk moeten zijn aan mannen kennen we, maar in combinatie met het verleden van Shalmani en de argumenten en de ondersteuning die ze uit de literatuur haalt, krijgt de boodschap een originele klank.

Khomeini, Sade en ik

Auteur: Abnousse Shalmani
Vertaald door: Jan Versteeg
Verschenen bij: Uitgeverij De Geus
Aantal pagina’s: 320
Prijs: € 21,95