Schrijver A.H.J. Dautzenberg beoefent vele genres van de literatuur, korte verhalen, toneel, romans, poëzie, essays en autobiografisch werk. Met zijn nieuwste roman Geestman, doet hij een appèl op de verbeelding van de lezer. De roman heeft vijf verschillende verhaallijnen: een zoektocht, een zelfonderzoek, een raamvertelling, een allegorie en een sprookje. Het gaat over een man die een relatie zoekt en een vrouw bij hem thuis uitnodigt. Eenmaal bij hem thuis wil hij haar zo snel mogelijk weer weg hebben. Om aan haar te ontsnappen springt hij uit het raam en komt in een plas water terecht, vanaf dat moment vliegt het verhaal alle kanten op. Via die plas komt hij in een fantasiewereld terecht waarin vogels en mollen tegen hem praten en hem vragen stellen. Hij bevindt zich op een getekend eiland met uitgegumde lijnen, gaat met een mol onder de grond, eindigt naakt in een meertje en komt uiteindelijk weer in zijn eigen huis terecht.
Op reis Im Kopf
Geestman kent verschillende stijlen en is vanuit verschillende perspectieven geschreven. Er komt beeldpoëzie in voor, de briefvorm en thrillerelementen. En dan stopt een verhaallijn opeens, of stapt de schrijver over op een andere vertelvorm en wordt er verwezen naar een huwelijk, een moord. Het geheel is erg knap en consequent gedaan, maar waartoe het leidt? De verteller van een van de verhaallijnen (alter ego van de schrijver?) geeft aan: ‘Ik moet op reis Im Kopf. Het onderbewuste zal daarbij mijn belangrijkste gids zijn.’ En even verder: ‘Nooit eerder heb ik het schrijven als reddingsboei ervaren. Ik vond dat aanstellerij van quasi getormenteerde schrijvers. Tot nu.’
Dautzenberg geeft zelf de thema’s en motieven van deze roman aan: ‘Toeval. Serendipiteit.’ De vijf verhaallijnen worden hierdoor verbonden en geven ook een zeker houvast tijdens het lezen.
Het in 2018 gepubliceerde dagboek, Ik bestaat uit twee letters, van Dautzenberg, is ook een taalexperiment. Daarin geeft hij zijn vakantie weer in de taal van de schrijver Dmitri Danilov die in zijn boek De horizontale stand (2013) het leven beschrijft vanuit een relatieve metapositie, van een afstand naar zichzelf kijkt, wat zich vertaalt in het vermijden van het woord ‘ik’.
In Geestman schrijft Dautzenberg nu, ‘Na de publicatie van het dagboek Ik bestaat uit twee letters besloot ik niet meer expliciet over mezelf te schrijven en dat meende ik oprecht, ik ben geen ik-schrijver, maar nood breekt wet. En het woord ‘nood’ is op dit moment een eufemisme.’
Kritisch op alles
Dautzenberg is nieuwsgierig, experimenteert met taal, vorm en thematiek. Hij stelt zich kwetsbaar op, zijn jeugd, zijn vrouw en zijn familie, alles wordt gebruikt. Daarbij uit hij veel zelfkritiek en lijkt erop uit te zijn zichzelf onderuit te halen. Hij twijfelt letterlijk aan alles wat hij doet, zet vraagtekens bij zijn gedrag, zijn reacties op mensen in zijn omgeving, vraagt zichzelf van alles af, maar vraagt ook veel van zijn omgeving.
‘Alleen de herinnering is gebleven en de herinnering is niet genoeg, de herinnering is een groot verlangen’ citeert hij Marcel Möring in zijn dagboek. Dat verlangen naar herinnering is vooral het verlangen naar aandacht en begrip; vroeger van zijn ouders, nu van iedereen om hem heen. Dautzenberg is uit op aandacht, in het middelpunt staan en tegelijkertijd ook niet, zijn onzekerheid bestrijden, kortom, waar elk mens naar streeft: gezien worden.
Dautzenberg is ook kritisch over allerlei ontwikkelingen en bewegingen in de maatschappij: tv-programma’s waarin iedereen maar een mening over van alles heeft, overheden, rechtspraak, rechtvaardigheid, etc. In Geestman krijgen al deze aspecten van de mens Dautzenberg een plek. De auteur waarschuwt de lezer: ‘Het is geen autobiografische roman, ik laat de verbeelding spreken, mijn obsessies.’ En in die zin zou Geestman ook als een autobiografische roman beschouwd kunnen worden, want de schrijver is nooit ver weg.
Geestman zou opgevat kunnen worden als een variant op Batman en Superman, de geest van de man die door Dautzenberg wordt neergezet wordt sterker gedurende de roman, hij maakt keuzes en neemt beslissingen. Bovendien, alles wat de lezer leest, is ontsproten aan de geest van de man. Door de verschillende taalexperimenten en verhaallijnen is het geen eenvoudig toegankelijk boek, maar maakt wel nieuwsgierig en prikkelt de fantasie.
