29 december 2018

Uit het archief – Hélène Nolthenius en Anton Ent

door Els van Swol

Zo aan het eind van het jaar kijk je terug naar het afgelopen jaar. Naar wat goed ging en wat minder goed. Of je gaat, met al dan niet wat nostalgische gevoelens, nog verder terug. En vooruit, naar wat er komend jaar zoal te verwachten valt.

Helene/Hélène Nolthenius
Opeens dacht ik aan mijn studietijd. Met een bespreking van Willem Brakmans roman Een winterreis won ik een kleine prijs. Voor het geld dat hierbij hoorde, kocht ik de in het nabije oosten spelende roman De afgewende stad van Helene Nolthenius. Toen ik dat aan Kees Fens vertelde, die de prijs had ingesteld en uitreikte, keek deze vreemd op. Zonder iets te zeggen. In het archief van Literair Nederland zit een mooi stuk verborgen uit 2003 over haar, haar denkbeelden en boeken. Ik leerde er een andere, dwarsere Nolthenius uit kennen dan ik in mijn hoofd had en de naamvariant Hélène doet vermoeden. En misschien zelfs die Fens in zijn hoofd had. Dat is leuk – ik mag dat wel, dat dwarse.

Een levensbeschrijving van Hélène Nolthenius (1920-2000) verscheen op 12 mei 2003 op Literair Nederland:

‘Hélène Nolthenius werd op 9 april 1920 in Amsterdam geboren. Haar moeder was van huis uit katholiek, maar eentje van het nare soort, die borrels drinkt terwijl ze vast, maar wel gauw de fles verstopt als de pastoor binnenkomt. Haar vader kwam uit een antipapistisch milieu en was cellist in het Concertgebouworkest. Hij kon daar echter de druk niet aan en werd classicus. Het gezin woonde in de Helmersstraat in Amsterdam, op zolder, beneden woonden de ouders van Hélène’s moeder.’ Lees verder…

De afgewende stad
Hélène Nolthenius
gedichten
Verschenen bij: Querido
ISBN: 9789021493510
80 pagina's
Prijs: € 0,00

Chris J. van Geel

Ik vroeg me af wat me zo in Nolthenius’ werk aantrok. Waarschijnlijk dat ze musicologe én schrijfster was. Een volgorde die, in de loop der jaren, ook andersom had mogen zijn; dubbeltalenten in het algemeen hebben mijn aandacht. Ik schreef er eens een serie artikelen over in het inmiddels ter ziele gegane tijdschrift Mens en melodie: waarin schrijvende en schilderende componisten de revue passeren. Een dubbeltalent dat daar buiten viel, was Chris J. van Geel: dichter en schilder, maar geen componist. Eén zinnetje trof me in een stukje over hem uit 2011 in het archief van LN: ‘Van Geel zocht naar een verbinding tussen dit alles die tot een associatieve en vrije kunst moest leiden’. Ook dat van die verbinding en het associatieve, mag ik wel.

Nieuw hoofdstuk Chris van Geel (1917-1974) verscheen op 5 oktober 2011:

‘Elly de Waard deelde twaalf jaar van haar leven met dichter Chr. J. van Geel en je zou kunnen zeggen dat zij zijn werk als geen ander kent. Sinds begin dit jaar beheert De Waard een website waarop ze onder andere het nalatenschap van Van Geel heeft ondergebracht. Het werken aan teksten over het beeldende en literaire werk van Van Geel gebeurt in etappes en onlangs is aan het lemma ‘De ontwikkeling van een dubbeltalent’ ,dat als eerste hoofdstuk bevatte, Van Geel en het surrealisme nu een tweede hoofdstuk Van Geel en Forum toegevoegd.’ Lees verder …

Anton Ent
Wat volgend jaar op de rails staat, is de uitgave van mijn kleine monografie over de
theoloog, schrijver en (amateur)organist Henk Vreekamp bij het Boekencentrum. Ja, een
(drie)dubbeltalent. Tot diens vriendenkring behoorde de dichter Anton Ent. Over hem wordt je met behulp van het archief van Literair Nederland ook wijzer. In 2006 verscheen een bespreking van zijn bundel Coolsingelwind, waarin het landschap van Vreekamp en Ent (het IJsselland) terugkomt. En het mythische en mystieke dat je ook tegenkomt in het werk van Vreekamp. Alleen het mysterie dat in zijn denken de dragende grond is, ontbreekt. Of toch niet, maar dan anders?

Op 24 april 2006 verscheen de recensie Tijdloosheid – of het verlangen ernaar van Wouter de Vries:

‘Nog geen jaar geleden verraste Henk van der Ent mij met een bij Uitgeverij kleine Uil uitgegeven boekje waarin het indrukwekkende boekenweekgeschenk van Jacques Presser een vervolg krijgt. Het sluit aan bij de vraag uit De nacht der Girondijnen: mogen wij oordelen over de helse daden die door anderen worden verricht? Het was destijds het eerste boek dat ik van hem las. Sterker nog: ik had nog nooit van Henk van der Ent gehoord en ook niet van zijn pseudoniem, Anton Ent of van Marieke Jonkman (zijn vrouwelijke afsplitsing). Lees verder…

 

Coolsingelwind
Anton Ent
gedichten
Verschenen bij: Poeziecentrum vzw
ISBN: 9789076569529
80 pagina's
Prijs: € 0,00