Op zoek naar een toekomst is een verhalenbundel van de vooral als toneelschrijver bekende Arthur Miller. In het voorwoord schrijft Miller dat het voordeel van korte verhalen ten opzichte van toneelstukken de mogelijkheid is gebeurtenissen en personen ‘in een roerloze toestand te bekijken.’ (8) In een geslaagd kort verhaal spelen de locatie, het weer, de sfeer en stemming sterk mee. Zo ook in deze verhalen van Miller, die stuk voor stuk de moeite waard zijn.
In diverse van de opgenomen verhalen is er een rol weggelegd voor de joodse identiteit, bijvoorbeeld in ‘Monte Sant’Angelo’ waarin een man tegen zijn vriend beweert dat hij aan de manier waarop een Italiaan zijn bundel stoffen dichtknoopt kan zien dat deze joods is: ‘De hele geschiedenis is je boeltje pakken en wegwezen. Niemand anders kan zo liefdevol en fijngevoelig met zijn bundel bezig zijn.’ (81) De man in kwestie blijkt echter geen jood te zijn en zelfs de betekenis van het woord niet te kennen. De hoofdfiguur, Bernstein, denkt echter dat de stoffenhandelaar toch joods is maar dit zelf niet weet. Het werpt een interessant licht op identiteit: is deze aangeboren, of gaat het erbij om een proces van aanleren?
Ook vriendschap is een thema in deze verhalen. Zo wordt in het verhaal ‘Roem’ een bekende toneelschrijver door iedereen herkend. Dan komt deze dan een oud-klasgenoot tegen, die de toneelschrijver zich in het geheel niet herinnert. De oud-klasgenoot herkent hem wel, maar niet omdat de man bekend is, maar gewoon omdat hij vroeger vier jaar naast hem gezeten heeft. Als de schoolvriend hoort dat zijn oude kameraad beroemd is, maakt hij zich snel uit de voeten.
Roem speelt ook een rol in het titelverhaal, waarin een bekende acteur teleurgesteld is in het leven. Vroeger dacht hij ‘dat een groot acteur de mensheid iets te bieden had’ (265), maar nu ziet hij zichzelf als een mislukking, ongetrouwd en met een aftakelende vader. Het is een verhaal over desillusie. De acteur ‘had niets liever gewild dan kinderen, een gezinsleven’, maar dat kwam er nooit van. Hij mag in zijn carrière geslaagd zijn, in het leven voelt hij zich een mislukking.
Relaties, in vele verschijningsvormen, spelen in Millers verhalen een belangrijke rol. Zo heeft in het verhaal ‘Bulldog’ een jongetje van dertien seks met een volwassen vrouw en probeert een schrijver zijn writer’s block in het verhaal ‘Het naakte manuscript’ te overwinnen door met een pen een verhaal op de huid van een naakte vrouw te schrijven. Het is het minste verhaal in de bundel, want te vergezocht. In ‘Het leven van een lelijke vrouw’ toont Miller empathie: het gaat over een al dan niet onaantrekkelijke vrouw die geluk vindt met een blinde man en zich zo toch nog mooi kan voelen. Het idee is misschien niet zo origineel, maar de uitwerking is sterk. Miller, zelf ooit getrouwd met Marilyn Monroe, weet het geestesleven van deze vrouw goed uit te werken.
Het verhaal dat het meest bij blijft is ‘Het optreden’, waarin een joodse tapdanser optreedt voor Adolf Hitler, zo ongeveer het hoogtepunt uit zijn leven. Men biedt hem na het optreden, niet wetend van zijn joodse achtergrond, aan om een tapdansschool in Berlijn op te zetten, om het Duitse volk cultureel te verheffen. Miller schrijft: ‘Hitler had een hartstochtelijke waardering voor hem getoond, in zekere zin zelfs van hem gehouden, van zijn talent in elk geval, en dat met een vuur dat niemand waar dan ook ooit bij benadering had kunnen evenaren’ (342) Het werpt een interessant licht op de op artistiek gebied niet bijster talentvolle Hitler.
Op zoek naar een toekomst is een sterke bundel, mooi vertaald door Guido Golüke. Miller weet zowel de leefwereld van kinderen als van volwassenen overtuigend uit te werken en zowel ontwikkelde mensen als laaggeschoolden worden treffend getoond in zijn teksten. Bovendien werpen deze verhalen licht op het geestesleven en ook wel op de persoonlijke biografie van de belangrijke schrijver Arthur Miller.
