Toen in 2008 Bekentenissen van Jean-Jacques Rousseau verscheen in de statige Perpetuareeks van Uitgeverij Polak & Van Gennep met de honderd beste boeken uit de wereldliteratuur, schreef cultuurfilosoof Doorman in de Volkskrant een prikkelende beschouwing die zo begon: ‘Dat Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) in de kookketel plaste van Mme Clot, was zeker een kwajongensstreek. Dat hij als leerjongen bij een graveur asperges begon te stelen, en appels en gereedschap, is onder het strenge regime van zijn meester ook wel begrijpelijk. Dat hij als jong-volwassene op donkere plaatsen de potloodventer uithing, en vervolgens bij een put waar meisjes altijd water haalden, is op zijn minst opmerkelijk, evenals de diefstal van flessen witte wijn een paar jaar later, bij de familie waar hij dan huisleraar is. Vooral omdat hij telkens zo hoog opgeeft van eerlijkheid en rechtschapenheid. En wanneer je merkt dat deze grote filosoof er op den duur in slaagt met werkelijk iedereen ruzie te krijgen, zelfs met de beminnelijke Diderot, en zich door iedereen achtervolgd waant en tenslotte ook door iedereen daadwerkelijk wordt verstoten en verjaagd, laten zijn Bekentenissen je niet meer los’.
Van die editie uit 2008 is nu een herdruk uitgekomen. Maarten Doorman schreef er een Voorwoord voor. Bekentenissen is de eerlijke, niets verhullende autobiografie van de Verlichtingsfilosoof Rousseau, die pas na diens dood verscheen. Bekend is de beginzin ‘Ik ga iets ondernemen dat nooit eerder is gedaan en dat, als het eenmaal is uitgevoerd, niet zal worden nagevolgd. Ik wil aan mijn medemensen een mens laten zien zoals hij werkelijk is en die mens, dat ben ik zelf.’ Die bewering was niet helemaal waar, want na Bekentenissen voelden velen zich geroepen dergelijke terugblikken op hun leven te schrijven.
Oogst Week 47 – 2022
De joodse Dola de Jong (1911-2003) werd geboren in Arnhem, maar vluchtte in 1940 al voor de Duitse inval in Nederland naar Amerika na een antisemitische ervaring toen ze collecteerde op de Albert Cuyp. Later kwam ze nog wel enkele jaren terug in haar geboorteland, maar ze voelde zich daar niet meer thuis. Ze bleef af en toe nog wel in het Nederlands schrijven. In 1939 verscheen van haar Dans om het hart. De Jong was in die tijd naast schrijver balletdanseres. In de heruitgave bij Cossee siert opnieuw een linosnede van een danseres het omslag. Mirjam van Hengel schreef een nawoord.
Van Hengel is ook de auteur van Dola. Over haar schrijverschap en de hele mikmak. Daaruit: ‘Ja, misschien gedroeg ze zich als verloren dochter. Ze verliet haar hele familie, van de ene dag op de andere. Maar dat was niet haar wens geweest, niet echt. Ze had oprecht geprobeerd iedereen mee te krijgen: haar vader, haar stiefmoeder, haar broer Hans en haar lievelingsbroer Jan, die net als zij bezig was in Amsterdam een leven op te bouwen ver weg van het Arnhem waar ze waren opgegroeid. Ze had geprobeerd haar familie de schellen van de ogen te trekken’.
Enny, één van de personages uit Dans om het hart leeft volgens Van Hengel, zoals Dola gedaan moet hebben: ‘eerzuchtig, verwachtingsvol, onrustig’.
Stichting Blocnotes zet zich sinds 2020 in voor ‘enpowerment en talentontwikkeling van mensen in gevangenissen door hen creatief te leren schrijven. Tien gedetineerden werden daarvoor gekoppeld aan evenzoveel bekende Nederlandse auteurs met wie ze een briefwisseling opzetten. De bekendste onder hen zijn Huub van der Lubbe, Lale Gül, Thomas Verbogt, Hannah van Binsbergen, Marjolijn van Heemstra, Raoul de Jong en Christine Otten. Vorige week verscheen een groot deel van die correspondentie in boekvorm onder de titel Gevangenispost. In de stukken komt het menszijn in de breedste zin aan de orde; gedetineerden en schrijvers inspireerden elkaar tot proza en poëzie. Om privacyredenen staan de eersten er allen met hun voornaam in.
Gevangene Bram (schrijvend aan Huub van der Lubbe) opent de verzameling: ‘Het voelt alsof je thuis bezoek hebt en dat bezoek gaat maar niet weg. Echte nieuwe herinneringen zijn zeldzaam, ze zijn er wel maar af en toe. De oude herinneringen worden kunstmatig beademd. Het is een plek waarvan ik wel eens denk: waar is de nooduitgang? Ook is het een plaats waar je niet direct met de deur in huis kunt vallen. Het vaste moment van luchten is een uur per dag. Dat is niet het beste voor een mens. Het laat je wellicht iets meer voelen hoe de legbatterijkip zich voelt. Je aansteken met corona lukt aardig, het aansteken met kennis haast niet’.
Recent
Op zoek naar een authentiek leven
Shortlist Grote Poëzieprijs 2023 bekend
Tussen onschuld, misbruik en opportunisme
Traumaverwerking in naoorlogs Duitsland
