Oogst week 47 – 2021

Vele culturen hebben zo hun eigen onvertaalbare concepten waar ze trots op zijn. Nederlanders zijn ‘gezellig’, Denen veraangenamen hun leven met ‘hygge’ en Zweden bewonderen de maanreflectie in het water met ‘mångata’. Portugal kent een begrip dat niets minder dan de hartslag van zijn geliefde fado is: ‘saudade’. Dit betekent zoveel als genietend rouwen om het verloren gegane of nooit verkregene. Deze weemoed kan zich richten op geliefden, landen, geuren, maaltijden of een gevoel. Een uitermate geschikt thema voor de poëzie. Maar deze keer geen uitgave over het driekoppige vlaggenschip van de Portugese literatuur: Luís do Camoes, Fernando Pessoa en José Saramago.

Uitgeverij Koppernik brengt een Portugees-Nederlandse dichtcompilatie uit, samengesteld door  Harrie Lemmens en getiteld Ik heb de tijd op je naam laten vallen – vrouwenstemmen uit vijf eeuwen. In deze tweetalige uitgave verschijnen alle gedichten titelloos, De boektitel is ontleend aan een gedicht van Maria do Rosário Pedreira: naast dichteres een bekende kinderboeken- en liedtekstschrijfster. In hun vertaling zijn Lemmens en Suy dicht bij de brontekst gebleven van de eenendertig dichteressen, maar weten zij de zinnelijkheid en de ‘saudade’ te behouden in het Nederlands. Deze bundel is een eerbetoon aan de onderbelichte vrouwenstemmen in de Portugese literatuur, en opent een nieuw stukje van de Portugese literatuur voor de Nederlandse lezer.

De populaire beeldcultuur beïnvloedt al jaren ons leesgedrag. Dit jaar wint Lale Gül voor haar debuut Ik ga leven de NS Publieksprijs. Michel van Egmond flikte dit kunstje zelfs twee keer: eerst met Gijp, daarna met Kieft. Hiermee lieten zij mastodonten als Tommy Wieringa, Arthur Japin en Nelleke Noordervliet moeiteloos achter zich. Hoe? Televisiebekendheid. Eenzelfde lot lijkt Martien Meiland en zijn ex-vrouw Erica beschoren, alle xenofobie in hun memoires ten spijt. Onder jeugdige lezers is de grootste stuurder van leesgedrag Netflix. Laat dat medium nu nét de avonturen van Maurice Leblanc reanimeren met een hoofdrol voor de goedlachse Omar Sy als Arsène Lupin. Gentleman, Inbreker.

Het motief van de goede dief die steelt van de rijken, Robin Hood, doet het altijd goed bij het grote publiek. Uitgeverij Davidsfonds, gesitueerd in het Belgische Leuven, geldt als ’s lands grootste cultuurfonds en begrijpt bovendien dat dit verhaal zich uitstekend leent voor een stripuitgave. Zij is rijkelijk geïllustreerd en brontekstgetrouw vertaald. Daarbij kan de hoofdpersoon wat sluwheid betreft, wedijveren met de prehistorische Galliër uit het dorp dat wij zo goed kennen. Altijd weer tovert de gentleman een truc uit zijn hoge, zwarte hoed. Laat u zich betoveren?