Oogst week 44 – 2023

De Amerikaanse schrijver Paul Auster (1947) schreef tientallen boeken, romans, essays, gedichten, filmscripts. Hij is een van de grootste schrijvers van de Verenigde Staten. Hij werd bekend met experimentele detectiveverhalen waarin hij de detectivevorm gebruikt om het over existentie en identiteit te hebben. Identiteit, persoonlijke betekenis en toeval zijn thema’s in zijn werk. Dat wordt in meer dan veertig landen vertaald.

Austers laatste roman handelt over Sy Baumgartner, een 71-jarige professor filosofie met pensioen in het vooruitzicht. Hij valt ten prooi aan zijn door elkaar lopende herinneringen, flitsen waarop hij geen vat heeft. Ze gaan over Anna, zijn vrouw die bijna tien jaar geleden bij een zwemongeluk om het leven kwam. ‘De woeste, monsterlijke golf die haar rug brak en haar doodde, en sinds die middag, sinds die middag – nee, zegt Baumgartner tegen zichzelf, je moet daar niet heen gaan.’ Veertig jaar lang hadden ze een gepassioneerde relatie. Het huis is onveranderd sinds Anna’s dood. Naast herinneringen aan haar ziet Baumgartner ook zijn jeugd voorbij komen en zijn vader, een in Polen geboren mislukte revolutionair. De vraag waar het in het boek om draait is: waarom worden sommige momenten en gebeurtenissen in het leven een herinnering en andere niet?

Deze non-fictie leest als een avonturenboek. Fitzroy Maclean (1911-1996) vertelt in Oostwaarts over zijn spannende belevenissen als diplomaat en militair in vijandelijk gebied. Hij was een Schots politicus, diplomaat, militair en schrijver. Het avontuurlijke zat diep in hem. In 1937 begon hij zijn loopbaan als diplomaat in Parijs, maar de geneugten van het bijbehorende leventje begonnen hem te vervelen en hij verzocht overplaatsing naar Moskou. ‘Ik was vijfentwintig. Toch begon ik al wat vast te roesten in mijn gewoonten; misschien, overpeinsde ik in mijn zeldzame momenten van introspectie, werd ik zelfs een beetje zelfgenoegzaam.’

In Moskou verbleef hij tot 1939. Veelvuldig reisde hij naar afgelegen Centraal-Aziatische streken in de Sovjet-Unie, geschaduwd door de geheime dienst en zelfs werd hij eens gearresteerd. Hij was getuige van de Stalinistische zuiveringen. Toen de oorlog uitbrak wilde hij meevechten maar mocht als diplomaat niet in het leger. Daarop nam hij ontslag en meldde zich bij een rekruteringsbureau.

In Noord-Afrika ging hij bij de Special Air Service (SAS) waar hij onverschrokken deelnam aan gevaarlijke missies. Hij vocht onder meer in Libië en Irak. Later, in 1943, leidde de krachtdadige Maclean op verzoek van Churchill een missie naar Joegoslavië. Hij stortte zich in het partizanenbestaan en had vele gesprekken met Tito.
Op soms ironische toon getuigt hij gedetailleerd van deze avontuurlijke jaren, die wel doen denken aan T.E. Lawrence (Lawrence van Arabië). Hun levens en boeken bevatten veel dezelfde elementen: verre reizen, andere culturen, vorstelijke genoegens van het diplomatenleven, oorlogshandelingen en avontuur.