Oogst week 21 – 2022

Als beïnvloeder van Simone de Beauvoir en Iris Murdoch is Charlotte Perkins Gilman (1860 – 1935) een belangrijke feminist. Zij breekt door met Het gele behang (The yellow wallpaper): een aanklacht tegen het Victoriaanse patriarchaat én een openhartige, deels autobiografische roman over een vrouw met een zenuwinzinking. Tegelijk is Gilman omstreden vanwege onversneden racistische denkbeelden. Ze bepleit eugenetica, wil de slavernij liefst herinvoeren en ontmenselijkt Afro-Amerikanen. Bovendien hekelt ze de ‘omvolking’ waaronder de Angelsaksische populatie in de VS gebukt gaat. In 1915, precies zeventig jaar voor de feministische dystopie over de dienstmaagd van Atwood, schrijft Gilman Moederland, origineel Herland.

In Moederland, waarnaar de titel verwijst, leven alleen vrouwen en meisjes. Als Amazones bonen zij hun eigen dopjes en dat zonder oorlog, ziektes of andere narigheid. Overheersing, religieuze regimes en kwalijke ideologieën bedreigen de vrede evenmin. Ann J. Lane, Gilmans voornaamste critica, omschrijft Moederland als vooruitstrevend. Het behandelt thema’s waarmee we als androcentrische samenleving nog altijd worstelen: de vermeende onderworpenheid van de vrouwelijke natuur, het spanningsveld tussen zelfstandigheid en nabijheid in seksuele relaties, en werk als zelfexpressie. Ruim een eeuw na de publicatie blijkt Moederland razend actueel. Dat zegt genoeg over hoe het met het matriarchaat gesteld is.

Ooit geweten dat de Waddenkust van Den Helder tot aan het Deense Jutland loopt? De Deense schrijfster Dorthe Nors neemt ons mee langs de kust die als geen ander onderhevig is aan de getijden. Haar schrijverscarrière kent dan weer geen eb en vloed. Als publicist voor The New Yorker geniet Nors internationale bekendheid; haar werk wordt in vele landen gewaardeerd. Waar Nors aanvankelijk begint met thrillers, sleept zij in 2014 de Per Olov Enquist-prijs voor Karateslag in de wacht. In 2017 loopt zij met Spiegel, spiegel, schouder ternauwernood de Man Booker International mis. Nu is daar dus Langs de kustlijn, origineel En linje i verden.

Het melancholische, Deense volkslied ‘Der er et yndigt land’ (Er is een lieflijk land) krijgt een proza-uitwerking. Waar deze hymne de oostelijke kust bezingt van Denemarken, eert Nors juist de westelijke kant. Het motto van het volkslied luidt: ‘Deze hoek van de wereld lacht meer naar mij dan welke ook’. Hoewel de Waddenkust geografisch gezien inderdaad de vorm aanneemt van een brede glimlach, lopend van Schagen tot Skagen, tovert Nors meer tevoorschijn dan een grijns. Haar hommage aan wandelpaden en literatuur koppelt ze aan natuurpracht, grijze luchten en gevoel. De waddenkust, wát een kust.