Levensmiddelen en boeken hebben een ding met elkaar gemeen, ze worden beide aangeschaft vanuit een niet te stuiten gretigheid: een behoefte, een smaak, een prikkel, een nooit genoeg van kunnen krijgen. Van beide wordt altijd meer in huis gehaald dan er geconsumeerd kan worden. Levensmiddelen die over datum zijn, verdwijnen in de vuilnisbak. En daar begint het wringen. Boeken kennen geen houdbaarheidsdatum, zeker ongelezen boeken niet. Ongelezen mogen ze de boekenkast niet in, bang als ik ben dat ze vergeten worden; dat wat je niet kent onthoud je niet. En ik wil de verhalen, de levens, de drama’s, de ontwikkelingen van al die schrijvers kennen, en onthouden. Ik heb ze niet voor niks in huis gehaald! Ik nam ze omdat ik er over gelezen had, iemand me erover tipte, omdat ik over een schrijver of thema meer wilde weten. Om te lezen, jawel.
En dan begint de aanwezigheid van al die boeken, waar ik maar niet aan toe komt om te lezen, aardig op mijn gemoed te werken. Je vraagt je af of jij daar alleen last van hebt, die druk van ongelezen boeken. Het was een verademing toen ik op de podcastserie ‘Castduinen’, door radio- en podcastmaker Maarten Westerveen stuitte. Een reis langs boekenkasten bij lezers (meest schrijvers) thuis, op zoek naar enige orde, een systeem.
Dat boekenbezit zwaar kan wegen, getuigt de actie die onderzoeksjournaliste en schrijfster Linda Polman ondernam. Nogal stoer zegt ze: ‘Ik heb alles weggeflikkerd. Boeken die me twintig jaar aanstaarden.’ Driekwart van haar boeken gewoon ‘weggeflikkerd’. Alsof ze een minnaar – (ook minnaars hebben een houdbaarheidsdatum) die haar teveel met een soort van ‘onvermogen’ confronteerde, bij het grof vuil had gezet. Wat een bevrijding.
In de podcast met Cees Nooteboom zegt de schrijver over zijn boekenbezit: ‘Het is vreselijk, we [zijn vrouw en hij] worden er helemaal krankzinnig van.’ Negentien dozen vol heeft hij laatst laten afvoeren.
De mooiste podcast is die met Asis Aynan. Hij heeft één boekenkast waar de boeken ongeordend zijn ingelegd. Een stapel boeken van ongeveer 1.60 m hoog staat ernaast. Westerveen lijkt geschokt: ‘Ik kan de kaften niet eens zien, de ruggen niet eens.’ Dan vertelt Aynan dat hij, afstammeling van een duizenden jaren oud geslacht, de eerste in zijn lijn is die een boekenkast bezit. ‘Ik weet niet goed hoe een boekenkast werkt.’
Aan het eind van de podcast vertelt hij over de betekenis van het boek Hongerjaren van Mohamed Choukri, de eerste schrijver in Marokko die over de realiteit schreef. Een oerboek noemt hij het. ‘De Marokkaanse literatuur ging altijd over rozen, over tuinen’, zegt Aynan, ‘niet over dood en armoede’. Hij zegt de eerste zin van de roman die in zijn hoofd gebeiteld lijkt te staan: ‘Tussen de andere kinderen in zit ik te huilen om de dood van mijn oom.’
Een zin als een mantra om te weten waar het allemaal begon. Ik weet dat ik dat boek ergens heb liggen.
Kies je eigen podcast bij SLAAcast.
Inge Meijer is een pseudoniem en schrijft over over boeken en ontdekkingen in de marges van de literatuur.
