Ik had mijn eigen stelregel overtreden: ga nooit naar de film als je het boek gelezen hebt, want dat valt altijd tegen. Goed, er waren uitzonderingen: ik was vroeger smoorverliefd op de sardonische grijns van Clark Gable als Rhett Butler in Gone with the wind, en Gregory Peck speelde Atticus zoals ik die me tijdens het lezen van To kill a mockingbird had voorgesteld. Maar de film Emily van Frances O’Connor had maar weinig te maken met Emily Brontë die Wuthering Heights geschreven had. De eeuwige vraag waar een geïsoleerd levende jonge vrouw haar inspiratie had opgedaan voor het schrijven van zo’n wrede, krankzinnige en gruwelijk mooie roman werd beantwoord door haar een relatie te laten aangaan met de dorpspredikant. Er was weer een man voor nodig en een stormachtige, gepassioneerde liefde om Emily Brontë op het idee te laten komen een roman te schrijven. Want hoe zou een streng opgevoed meisje, ver van de mondaine wereld opgegroeid in een klein dorpje in het ruige Yorkshire anders weten waar mensen toe in staat zijn? Alsof ze nooit een boek gelezen had, alsof ze geen dromen had!
De dorpspredikant, die zo kwezelachtig was om hun relatie te verbreken omdat het een doodzonde zou zijn, kon in ieder geval nooit model hebben gestaan voor Heathcliff, dat was duidelijk. De nadruk werd gelegd op het anders-zijn van Emily, dat haar tot een zonderling maakte in de ogen van anderen. Charlotte Brontë werd neergezet als een preutse, bigotte juffer en jongste zus Anne als een giechelend leeghoofd. Terwijl de roman Jane Eyre van Charlotte toch ruim drie maanden voor Wuthering Heights gepubliceerd werd en de drie zusters altijd gezamenlijk schreven. Maar het schrijverschap van zowel Charlotte als Anne kwam in de film nergens ter sprake, alleen broer Branwell kreeg aandacht als het zwarte schaap van de familie. De film was ook niet echt als biografie bedoeld, maar onwillekeurig wil je er toch iets in terugzien van wat je liefhebt. Maar het was mijn Emily niet. Ook niet die van Yentl van Stokkum, denk ik, die het volgende fragment schreef in haar gedicht:
‘Ben je geobsedeerd door een dode dichter’
de natuur houdt geen rekening met geesten en wie houdt er niet van wie jong gestorven is?
al dat potentieel dat we in de grond stoppen wat een drama hoe erger de dood hoe groter de
aanwezigheid van de dode
hier heb je dode geniale familie een grote ontbonden belofte wat vind je ervan?
stuk voor stuk hun tijd vooruit wie weet wat ze nog hadden gedaan en geschreven
hier ligt Ellis Bell en we noemen hem ook wel
Emily Jane Brontë
En de recensies waren waardeloos de dagboeken zijn vernietigd en er was nog een
manuscript en wie weet’
Ik nam me heilig voor nooit meer naar een film te gaan die op een boek of het leven van een auteur gebaseerd is, alleen de serie Lampje naar het boek van Annet Schaap, daar maak ik graag nog een uitzondering voor.
Uit: Ik zeg Emily / Yentl van Stokkum2021.
Poëzierecensent Hettie Marzak schrijft maandelijks een column voor Literair Nederland.
