In Niemand overleeft alleen zitten Delia en Gaetano, net gescheiden na tien jaar huwelijk, in een restaurant om over de omgangsregeling voor de kinderen te praten. Het gesprek wil maar niet vlotten en onbegrip en haat overheersen. Delia en Gaetano haten elkaar, zichzelf en bij vlagen zelfs hun kinderen. ‘Dat rotkind kijkt naar je; hij zit onder het snot. Maar hij is echt van jou. En je weet dat het echt niet eerlijk is, maar je kunt er niets aan doen.’
Erg sympathiek zijn ze niet in al hun geklaag en gekibbel. ‘Een opeenvolging van gekibbel van een bedroevend laag niveau’ constateren ze zelf en dat kan de lezer alleen maar beamen na de eerste vijftig pagina’s. De hoofdpersonen worstelen met hun gevoelens en de lezer worstelt met hen mee.
Al in de eerste scène valt hen een ander stel op. ‘Ze kijkt naar een bejaard stel dat een paar tafeltjes verderop zit. Daar had ze willen zitten, in dat afgezonderde hoekje. Haar rug beschermd, tegen de muur.’ Dit oudere echtpaar vormt een schril contrast met henzelf: zij hebben het gered, in tegenstelling tot Delia en Gaetano.
Pas rond pagina 60 komt er eindelijk een diepere laag in het geklaag en de irritaties. De frustraties worden doorbroken door herinneren die hun verbittering verklaren. Het tafelgesprek verloopt nog steeds moeizaam en hun gedachten dwalen af. Ze blikken terug op hun relatie. Het beste deel van het boek vertelt hoe de liefde van Gaetano en Delia ontstond en ophield te bestaan. Ophield, eigenlijk vooral door een gebrek aan communicatie. Omdat ze elkaar niet konden vinden. Noch Gaetano, noch Delia wisten wat ze eraan moesten doen.
‘Ze staan aan de rand van een aardverschuiving. Ze blijven elkaar stiekem aankijken, als twee mensen die bij een gat staan en bang zijn erin te vallen. Waar is de scheur begonnen die het gebied in tweeën heeft gedeeld?’
Gaetano en Delia hebben het zwaar, zowel toen als nu. Delia worstelt met anorexia, die wel erg stereotype is neergezet. ‘Het gevoel dat je alles de baas bent vanaf het moment dat je de honger de baas bent.’
Maar beiden zijn vooral op zoek naar zichzelf ‘Ze moet leren te zijn. Alleen maar te zijn. Terugkeren in haar leven.’ Af en toe spiegelen zij zich aan het oudere echtpaar. Zij zien er gelukkig uit. Als ze naar huis willen gaan, spreek de oude man hen aan. Hij blijkt ernstig ziek te zijn en vraag hen voor hem te bidden, ‘want niemand overleeft alleen.’
Maar zelfs dat lukt Gaetano niet. ‘Egoïsme was het enige houvast. En toch was dit hun wereld en zouden ze er samen met hun kinderen hun weg in moeten vinden.’
Margaret Mazzantini schrijft in breedvoerige zinnen, die in het Italiaans ongetwijfeld prachtig en zangerig klinken, maar die in het Nederlands bij vlagen nogal overdreven aan doen. Ze gebruikt daarbij veel metaforen en symbolen die erg ver gezocht zijn. Toch schrijft ze goed, in een filmische stijl, maar in dit verhaal te sentimenteel om echt te raken. Het maakt Niemand overleeft alleen tot een voorspelbare reconstructie van een avond tussen twee ex-en. Eerder schreef Mazzantini, die naast auteur ook actrice is, de bekroonde en verfilmde bestsellers Ga niet weg en Ter wereld gekomen. Of Niemand overleeft alleen deze successen gaat evenaren valt te betwijfelen.
