Merijn de Boer – Nestvlieders

Nog niet helemaal af om de wereld in te gaan

Recensie door Ingrid van der Graaf

Een niet bij naam genoemde jongeman bewoont met acht andere bewoners een dolfijnvormig complex van 767 appartementen. Hij heeft geen noemenswaardige dagbesteding, geen vrienden en staart veel uit het raam van zijn appartement. Zodoende ziet hij dat zijn overbuurman er een wel heel vreemd nachtleven op na houdt. Hij raakt geobsedeerd door deze nachtelijke escapades van zijn buurman en achtervolgt hem meerdere nachten – haast even behendig als de achtervolgde zelf – tot de achtervolgde hem ontglipt en hij het nakijken heeft. Zelf doet hij er nog drie jaar over het dolfijncomplex te verlaten.

Een andere jongeman, Balthasar Tak uit het gelijknamige verhaal, gaat op reis. Enigszins onvoorbereid neemt hij een vliegtuig naar een niet nader genoemd land waarvoor hij vier keer moet overstappen. Een vliegreis van even zoveel duizenden kilometers. De reden van de reis is niet bekend. Balthasar gebruikt zijn stem zo weinig dat als hij spreekt, hij zich afvraagt of hij wel gehoord wordt. Hij wordt belaagd door sprinkhanen, en ziet ze overal, ook waar ze niet zijn. Ze prikken op zijn huid als de vermeende ogen in zijn rug. Als hij uiteindelijk zijn bestemming bereikt (er blijkt toch een doel te zijn), een hotel in een toeristenoord, begint hij zich langzaam te conformeren tot een insect, totdat het lot ingrijpt en het verhaal een totaal onverwacht einde bereikt.

De jongeman Paul, in Luchtkasteel is een nogal met zichzelf ingenomen neuspeuteraar, daarbij een slecht gastheer, ooit kampioen kogelstoten en doet er alles aan zich ongeliefd te maken. De mensen om hem heen gebruikt hij puur voor eigen doeleinden. Hij lokt zijn (verwaarloosde) hartsvriendin Ronja naar Parijs waar hij woont en bouwt daar een ‘luchtkasteel’ waarin hij haar ertoe verleiden wil met hem naar het platteland te vertrekken en een gezin te stichten. Maar daar denkt zij duidelijk anders over. Het verhaal kent een vermakelijk en hilarisch einde.

In het laatste verhaal Kraaien in de schoorsteen, gaat een jongeman op weekendbezoek bij zijn moeder die in een afgelegen bos woont. Zijn moeder is een eenzame, wat bevreemdende vrouw evenals de zoon. Het hele verhaal staat in het teken van de (schijnbaar) dode kat Antoon, waar hij vanaf zijn kinderjaren mee opgroeide en die meer voor hem betekende dan enige vriendschap met wie dan ook.

De verhalen in Nestvlieders intrigeren, werken verrassend maar vooral bevreemdend. In twee korte verhalen en twee novellen, leven de hoofdpersonages buiten de werkelijkheid en beschikken over nogal wat onaangename trekjes zoals in Balthasar Tak. Een contactvrezende jongeman heeft doorlopend keelontsteking en diarree. Kwalen die hij heeft ontwikkeld door slecht ‘onderhoud’ op zichzelf te plegen. Zo droogt Balthasar zich na een bad nooit af. ‘En als hij dan direct een T-shirt over zijn hoofd zou aantrekken en het daarna weer uittrok en in de lucht zou houden, dan zou hij menen dat het shirt eerst moest drogen.’ Dit klinkt onzinnig en levert verlies van het geschetste karakter op. Maar hij gaat nog verder: dat T-shirt houdt hij dus aan, vochtig en wel. En daarom groeien er schimmels en puisten op zijn rug die eruit zien als kraters op een landkaart. Hij heeft last van roos, zijn haar stinkt naar een nest bedorven eieren en na een hele pagina onwelriekende beschrijvingen komen we onderaan terecht bij de onderbroek die eens in de twee weken verschoond wordt. In die onderbroek is het helemaal een zootje: ‘(…) dan zien we vlak onder de eikel een gele halo.’ De afstand tussen lezer en personage is daarmee beslecht en zal zich amper weer herstellen.

De stijl van Merijn de Boer doet soms denken aan de oubollige en surrealistische vertelstijl van Biesheuvel. Het verhaal Balthasar Tak vertoont een gelijkenis in sfeer met Een overtollig mens van deze auteur. Een kort verhaal waarin Johan Knipperling aan zijn (nimmer voltooide) proefschrift werkt. Het grote verschil echter is, dat Knipperling vanaf de eerste bladzijde een gezicht heeft en sympathie wekt, in al zijn onaangepastheid. Balthasar blijft daarentegen op afstand en wekt eerder antipathie op door de vele gedetailleerde beschrijvingen.

In een van de eerdere verhalen van De Boer Uit liefde voor Vestdijk (jammer genoeg niet opgenomen in deze bundel) heeft de hoofdpersoon een onbedwingbare tic. Wanneer hij nerveus is, krabt hij zich obsessief aan zijn linkeroorlelletje waardoor het knalrood wordt. In een passage waarin hij geconfronteerd wordt met een, door hem teleurgestelde vrouw, hangt hij passief onderuit in zijn stoel en begint prompt aan beide oorlelletjes te krabben. Als een onmondig kind hangt hij onderuit gezakt in die stoel met zijn handen aan beide oren. De vrouw kijkt hem aan alsof hij gek is. Een werkelijk gênant moment in zijn leven maar voor de lezer zo ‘getimed’ verteld dat het hilarisch en zeker op de lachspieren werkt.

Dat ontbreekt in de verhalen in Nestvlieders, momenten van hilariteit die tot humor leidt en de enkel poging daartoe mislukt. De personages blijven in abstracte karakterschetsen hangen en komen niet tot leven. Storend is dat er geregeld vooruit gelopen wordt op de gebeurtenissen. Alsof de lezer eraan herinnerd moet worden dat er ‘ergens’ nog een potje op het vuur staat. Waar dan overigens niets mee gebeurt. Zoals in het verhaal Kraaien in de schoorsteen (waar letterlijk een potje op het vuur staat). De zoon klimt op het dak om de schoorsteen te onderzoeken. Kort daarvoor heeft hij een pannetje met linzen opgezet. De volgende gedachte: ‘De linzen die aan het droog koken zijn schieten hem niet door het hoofd’, zijn duidelijk bedoelt om de lezer erbij te houden maar werken averechts en mislukt in hilariteit. Het ontkennen van een gedachte, omdat de lezer zich dat zou kunnen afvragen en dat in het verhaal gebruiken (als om de lezer tegemoet te komen) getuigt van teveel mededogen met de lezer en maakt het verhaal week. Zinnen als: ‘Naast de deur lag opgerold het luchtbed, met uitgeblazen longen te wachten op de volgende gast’, werken storend; want te bedacht.

In Luchtkasteel is de verteller een vrouw maar omdat haar denk- en observatie wijze uit hetzelfde vaatje getapt wordt als waar de mannelijke vertellers uit de andere verhalen uit putten, lukt het niet dit personage als vrouw te beleven. En nog meer dan in Balthasar Tak is Paul een onaangepast figuur met etterende puisten over heel zijn gezicht waaruit hij de pus met zijn tong likt wanneer deze zich in de beurt van zijn mond bevinden terwijl hij met zijn beoogde levensgezellin de ontbijttafel deelt. De Boer heeft zich met zichtbaar genoegen laten gaan in dit soort beschrijvingen. En dat is jammer want de verhalen hebben iets bijzonders, zijn tegen het surrealistische aan, maar dat alles ligt bedolven onder een vloedgolf aan details. Ondanks dat de fantasie van Merijn de Boer groots is en hij weet hoe hij een verhaal moet vertellen, is alles in Nestvlieders iets te dik aangezet.

‘Nestvlieders verlaten terstond na het uitkomen het nest en kunnen gedeeltelijk voor zichzelf zorgen.’ Zo ook de verhalen van De Boer; als echte nestvlieders kunnen ze behoorlijk op zichzelf staan, maar zijn nog niet helemaal af om zelfstandig de wereld in te gaan.

 

 

Omslag Nestvlieders - Merijn de Boer
Nestvlieders
Merijn de Boer
Verschenen bij: Meulenhoff
ISBN: 9789021406688
208 pagina's
Prijs: € 19,99

Om Literair Nederland draaiende te houden, zijn wij afhankelijk van vrijwillige bijdragen. U kunt ons steunen via de rode knop. Waarvoor onze hartelijke dank!

1 reactie





 

Meer van Ingrid van der Graaf:

Gedachten zijn vrij

Over 'Tirade 491, jaargang 67' van Redacie: Nikkie Dekker, Daan Doesborgh, Julien Ingnacio e.a.

Recent

28 november 2023

Waanzinnige necrologie over Von Neumann

Over 'De MANIAC' van Benjamín Labatut
25 november 2023

Zoektocht naar jezelf

Over 'Kilometers zonlicht' van Marike Goslinga
23 november 2023

Een intiem verhaal over geluk en ziekte, kwelling en verlangen

Over 'Een vrouw met mooie borsten. Het dagboek van Veere Wachter' van Elte Rauch
22 november 2023

De dichter als beeldhouwer

Over 'Hoe het werkt' van Nachoem Wijnberg
21 november 2023

Personages J.J. Voskuil leven voort bij Wim Huijser

Over 'Het genootschap' van Wim Huijser

Verwant