Behalve het geluid van vogels en het roetsjen van mijn fietsbanden over de wildroosters is het stil. Ik ben nog niemand tegengekomen. De sluis van Nieuw Statenzijl torent uit boven de dijk, een slaand geluid van ijzer op ijzer waait mijn kant op. Ik zoek de grens met Duitsland. Op de kaart van de Nederlandse Fietsersbond heeft de cartograaf het water van de Dollard geheel tot Nederlands gebied verklaard: de getekende grenslijn loopt vlak langs de Duitse kust. In het boek Wadden, verhalend landschap met teksten van wetenschappers en journalisten staan andere kaarten. Ze stralen meer gezag uit. Daar is de stippellijn vanaf de mond van de rivier de Aa, de plek waar ik nu op uitkijk, recht omhoog naar Emden getekend. De Duitse Dollart heeft de vorm van een grote taartpunt.
Het land aan de Duitse kant heet Rheiderland en is, tot zover ik kan kijken, strak gemaaid. Een glooiend voetbalveld waarop alleen de krijtlijnen ontbreken. Aan de Nederlandse kant is de natuur zijn gang gegaan, het hoge riet buigt voor de wind. Onderaan de dijk repareren twee mannen de haak van een aanhangwagen, knetterende lasvonken verwaaien. Het is voor het eerst vandaag dat ik stemmen hoor.
Een uur later ben ik in Nieuweschans. In het centrum, voor zover dit stadje dat nog heeft, hangt bij café Reiderland (in het Nederlands schrijven we dat zonder ‘h’) het bordje Zimmer frei er wat verloren bij. Ik voel aan de deurkruk. Het café is nog gesloten. Even later drink ik koffie bij Bastion Plaza van de COOP. De architect van dit gebouw met nauwelijks ramen wil laten zien dat het hier ooit een vesting was.
Onlangs is het woordje ‘Bad’ aan Nieuweschans toegevoegd. Zo hoopt kuuroord Fontana – er werd hier in de grond bronwater ontdekt – ook Duisters in het bad te krijgen. Welness moet ik dit alles noemen, maar ik heb een hekel aan dat woord.
Via de Europaweg fiets ik het stadje uit op zoek naar een bordje Wilkommen in Deutschland of de resten van een smokkelpad. Als een weg Europaweg genoemd wordt moet een grens toch in de buurt zijn. Na een paar kilometer zie ik een ophaalbrug over een sloot.
Noaberbrug, lees ik op een bordje. Het woord noaber is Twents, het is een tijdje uit geweest. Neighbour, noaber, nabuur het woord is nu weer in. Nabuurschap: je buren zijn als goede vrienden, daar zorg je voor.
Ik fiets een stukje Duitsland in.
Een man komt naast mij fietsen. Nieuwe fietshelm, gloednieuwe elektrische fiets en een scherpe vouw in zijn kaki-broek. Hij kijkt me met trots aan, zo fietst hij ook. Het nieuwe rijwiel heeft zijn actieradius enorm vergroot. Hij kan heel Europa aan, dat zie je zo.
‘Bent Sie Niederlands?’ vraagt hij. Ik knik, wijs naar zijn fiets en steek mijn duim omhoog. ‘Noem mich Duits,’ zegt hij. Ik complimenteer hem met zijn Nederlands, hij schakelt een versnelling hoger en voordat ik het besef verdwijnt hij in de bocht.
Aan het eind van de middag wil ik met mijn camper de grote weg oprijden richting Groningen, maar vanwege werkzaamheden is de oprit afgesloten. Gele borden leiden me richting Duitsland. Daar kan ik straks de eerste afslag nemen en weer terug.
Onverwacht wordt de snelweg eenbaansweg, werkzaamheden zie ik niet. In file moet ik naar een parkeerplaats achter een benzinestation. In felgekleurde gele jacks staan daar de politie en de Polizei. Grenscontrole. Zelfs het open Duitsland kom je niet zomaar in. De wagen voor mij wordt eruit gepikt en met een dwingend armgebaar naar links gedirigeerd. Nog even en ook ons nabuurschap wordt bewaakt met een kalasjnikov.
Hans Muiderman reist graag langs de Wadden. Hij bezoekt niet alleen de eilanden maar ook de kustgebieden tot waar de zeeklei ophoudt en het hogere land begint. Zijn reizen gaan van de Kop van Noord-Holland tot het midden van Jutland in Denemarken. Hij reist niet in die volgorde maar ‘springt heen en weer’.
Het boek Wadden, verhalend landschap is uitgegeven bij Tirion Natuur.
foto’s: Anneke van Kroonenburg
