Ik laat het boek dat ik heb gekocht aan een vriendin zien, The running grave, deel zeven van de Strike-detectiveserie van Robert Galbraith. De vriendin trekt haar wenkbrauwen op en vraagt of ik wel weet dat de auteur een pseudoniem is van J.K. Rowling, schrijver van de Harry Potter-boeken. Die zich openlijk negatief heeft uitgelaten over transgenderpersonen en dat ik daarom haar boek niet moet kopen. Ik moet er afstand van nemen, anders geef ik aan dat ik het met haar eens ben, zegt de vriendin. Ik wijs in mijn boekenkast naar schrijvers die zich ook niet wilden richten naar de kompasnaald van haar morele verontwaardiging. François Villon, dief en inbreker, Gerrit Achterberg, moordenaar, Jan Hanlo, pedofiel, Louis-Ferdinand Céline en Roald Dahl, verstokte antisemieten, George Simenon, schuinsmarcheerder die vaker in het bordeel dan in zijn eigen bed lag. En wat dan nog, vriendin. Hun boeken zijn onvergetelijk.
Hoe ver reiken vooroordelen naar de wereldliteratuur. Malcolm Lowry en William Faulkner, alcoholisten; Gerard Reve, Jean Genet, homo. Mag dat ook niet? Er zijn genoeg voorbeelden van schrijvers die zich niet conformeerden aan de waarden en normen van de maatschappij waarin ze leefden. Incorrecte, immorele schrijvers, maar mogen hun boeken daarom niet gelezen worden. Mijn boekenplanken zouden aardig leeg raken. Afstand nemen? Heeft literatuur dan niet meer de functie om je kennis te laten maken met een andere wereld, een andere mening dan die van jou. Moet een boek niet op zijn merites beoordeeld worden. Een boek is zijn schrijver niet. Een schrijver is zijn boek niet. Shakespeare was geen koningsmoordenaar omdat hij de vader van Hamlet liet vermoorden. Nabokov, Ted van Lieshout en Pim Lammers zijn geen pedofielen omdat ze er een boek over schreven.
Oscar Wilde, die ook buiten de gebaande paadjes liep die de Victoriaanse samenleving voor hem had uitgestippeld, heeft gezegd dat er maar twee soorten boeken zijn, ‘goed geschreven of slecht geschreven’. Dat criterium zou moeten gelden voor elk kunstwerk. Natuurlijk draagt elk kunstwerk sporen van de kunstenaar, maar de kunstenaar hoeft niet met zijn werk vereenzelvigd te worden. Het werk moet los van de persoon gewogen worden. Picasso moet een enorme klootzak geweest zijn in zijn relaties met vrouwen, toch sprongen me de tranen in de ogen toen ik voor de eerste keer in het Prado in Madrid zijn ‘Guernica’ zag hangen. Zoals P. Hawinckels liet zien in zijn gedicht ‘half twee na christus’ kunnen hoog en laag naast elkaar bestaan in zowel schrijver als boek.
‘in de buien voor en na
de dolstdriest denkbare dronkenschap
schiep de dichter
de meest onvergankelijke verzen
en eenieder zal er zich terecht over verbazen
hoe ook hier weer het hoogst verhevene
met het laagst gezonkene
hand in hand gaat
als twee glazen aan een bril’
Ga naar huis vriendin, en lees een stichtelijk boekje van een smetteloze auteur aan wie je je geen buil kunt vallen, als die tenminste te vinden is. En laat mij mijn boeken van onaangepaste, incorrecte schrijvers lezen.
Uit: Pé Hawinkels, Verzamelde gedichten, 1988
Hettie Marzak is poëzierecensent en schrijft maandelijks een column voor Literair Nederland.
