Dat De blinde uil van Sadegh Hedayat een (Perzisch) meesterwerk is, heeft niet iedereen tijdens het lezen onmiddellijk in de gaten. Sommige lezers geloven domweg niet wat ze lezen (of kunnen zich er niets bij voorstellen), andere vinden het verhaal te zwart en zwaarmoedig om ervan te genieten.
Lezers die na eerste lezing nog niet doorhebben hoe bijzonder De blinde uil is, doen er goed aan de roman nog een keer, maar dan horizontaal, te lezen. Horizontaal lezen, kent u die uitdrukking niet? Wie een roman horizontaal leest, betrekt het leven van de schrijver, de rest van zijn oeuvre, maar ook schrijvers door wie de auteur beïnvloed is en schrijvers die door een auteur beïnvloed zijn bij het lezen van de roman. Door die brede context begint een lezer beter te begrijpen wat hij leest en wint een werk aan betekenis.
Ook Alexander Reeuwijk – Schwob*-ambassadeur van De blinde uil – had na zijn eerste kennismaking met de roman van Sadegh Hedayat behoefte aan duiding, vertelde hij voor aanvang van de screening van Naked Solitude: A View of the Life of Sadegh Hedayat. Na het boek al horizontaal te hebben herlezen, hoopte hij het na het zien van de documentaire nog beter te begrijpen en op waarde te kunnen schatten. Waarop hij plaatsnam om samen met de aanwezige anderen naar Naked Solitude te kijken.
Na de screening volgde een Q&A met de regisseur en daarna had niemand het meer over De blinde uil. Het ging alleen nog maar over regisseur Moslem Mansouri en de manier waarop hij de beeldvorming over Sadegh Hedayat positief probeert te beïnvloeden. Alles in Naked Solitude staat in het teken van het oppoetsen van het imago van de schrijver die volgens Mansouri ten onrechte te boek staat als ‘suïcidaal, depressieve pessimist en vrouwenhater’.
Mansouri verzamelde uitspraken van Hedayat en knipte en plakte die woorden tot een script. Vervolgens legde hij die voor een buitenstaander niet tot Hedayat herleidbare tekst in de monden van acteurs die doen alsof ze autoriteiten zijn die met veel kennis van zaken over de schrijver en zijn werk spreken.
Tot er vragen gesteld konden worden, dacht ik dat ik naar een documentaire had gekeken, en vond ik Mansouri’s cinematografische oplossing om het ontbreken van bewegend beeld van Hedayat te compenseren op zijn minst interessant.
Nu ik weet dat Naked Solitude van begin tot eind gescript is, voel ik me bekocht en begrijp ik waarom er in de film geen enkele kritische vraag gesteld wordt.
Van Sadegh Hedayat wordt wel gezegd dat hij zich vereenzelvigde met Franz Kafka, wiens werk hij in het Farsi vertaalde. Na het vraaggesprek met de niet bijzonder toeschietelijke Mansouri kan ik me niet meer aan de indruk onttrekken dat Naked Solitude: A View of the Life of Sadegh Hedayat vooral een verkapt zelfportret is van een regisseur die al achttien jaar in ballingschap leeft en zich misschien daarom steeds meer is gaan vereenzelvigen met het miskende talent dat Sadegh Hedayat volgens hem is.
Om te weten of dat waar is, zit er niets anders op dan deze pseudo-documentaire nog een keer – en dan horizontaal – te bekijken.
* Schwob: de campagne van het Nederlands Letterenfonds die ‘de beste onbekende boeken uit de wereldliteratuur’ onder de aandacht van Nederlandse lezers brengt.
Liliane Waanders komt wel eens ergens, ontmoet wel eens iemand en leest wel eens wat. Als dat met literatuur te maken heeft, schrijft ze er columns over.
