Verloren vader is het debuut van Sayadin Hersi (1972). Ongetwijfeld heeft hij voor deze roman uit zijn eigen ervaringen geput: Hersi’s leven vertoont veel overeenkomsten met het leven van de hoofdpersoon in de roman. Beiden zijn van Somalische afkomst en zijn vanwege de verwoestende stammenoorlog in 1992 naar Nederland gevlucht.
Verloren vader vertelt het verhaal van Bille, een zoon van een Somalische generaal, die in het onrustige Somalië woont ten tijde van de hevige oorlog, en uiteindelijk alleen naar Nederland vlucht. In Somalië heeft Bille de nodige problemen gehad: als hij zes jaar oud is, komt zijn vader hem op een dag niet ophalen van school en blijkt deze plotseling verdwenen te zijn, later wordt hij twee keer gevangen gezet en op 18-jarige leeftijd wordt hij gedwongen om mee te vechten in de stammenoorlog om de stad Kismayo te verdedigen.
In Nederland werkt Bille als inpakker van speelgoed. Het weinige geld dat hij verdient, stuurt hij naar zijn moeder, zusjes en broertje die in Kenia wonen. Vermomd en met papieren van een Keniaanse tante wisten zij destijds de grens over te steken, maar omdat zijn tante geen zoon had waar Bille voor door kon gaan, kon hij niet mee naar Nairobi. Na verloop van tijd laat hij zijn broertje Bettel overkomen naar Nederland voor een studie geneeskunde, zodat hun vader trots op hem zou kunnen zijn. Bettel raakt echter in de ban van het moslimextremisme, iets wat Bille ernstige zorgen baart. Als Bettel besluit om drie weken naar een islamitische bijeenkomst in Pakistan te gaan, een reis gefinancierd door een ‘weldoener uit Saoedi-Arabië’, is Bille bang dat hij zijn broertje aan het extremisme kwijtraakt. Hij besluit daarom in plaats daarvan samen met Bettel naar Somalië te gaan, om ‘de overblijfselen van zijn herinneringen te bekijken’. Hij hoopt eindelijk uit te kunnen zoeken wat er nu met hun vader is gebeurd, om zo hun verleden een plaats te geven.
Verloren vader is een actuele roman die inhaakt op onder andere de aanslag op het WTC en de moord op Theo van Gogh, en kritiek levert op het ‘wij- en zij-denken’ zoals dat in de Westerse maatschappij heerst. De roman is niet alleen bijzonder boeiend, maar ook leerzaam. Hersi schetst een interessant beeld van het voor velen toch onbekende Somalië. Hij heeft belangrijke hedendaagse geschiedenisfeiten van Somalië in het verhaal verwerkt, zoals de onafhankelijkheidsverklaring van Somalië in 1960, de moord op ‘verzoeningspresident’ Cabdirashid Cali Sharmarke in 1969 en het aan de macht komen van de corrupte dictator Siad Barre. Hersi zet duidelijk uiteen waardoor de oorlog in Somalië volgens hem is ontstaan: het corrupte bestuur, de honger en het tribalisme. Ook vertelt hij over het onderwijs, het leven en de gebruiken in het Afrikaanse land, beschrijvingen die gepaard gaan met Afrikaanse ‘tegelteksten’ als ‘problemen zijn van alle tijden, oplossingen ook’ en ‘uniformen zijn het kleed van gehoorzaamheid’.
Hersi hanteert een prettige, poëtisch stijl van vertellen. Zo passeren prachtige zinnen als ‘Mijn verleden overstroomt mijn hoofd, maar ik heb in dit land geen molen gevonden om het droog te malen’. Een nadeel van dit taalgebruik is wel dat de gesprekken in directe reden daarom wat ongeloofwaardig overkomen: welke jongeman zegt er nu tegen zijn broertje ‘de vreugde die ik beleefde aan mijn eerste schooluniform… Zelfs nu nog begint mijn hart hevig te kloppen’. Niet alleen de stijl van Hersi is prettig, ook de wijze waarop hij Bille’s verhaal vertelt en de sfeer in Somalië schetst, is heel intensief en levendig. Het heeft tot gevolg dat je je helemaal in Bille’s wereld waant, dat je meeleeft met Bille’s zoektocht naar informatie over zijn vader in zijn geboorteland dat niet meer zijn thuis is, en dat je Bille’s gemengde gevoelens van berusting en onrechtvaardigheid zelf ervaart als de waarheid over zijn verloren vader uiteindelijk aan het licht komt: de roman boeit tot de laatste pagina.
Tot slot toch een punt van kritiek: Hersi snijdt (te) veel verschillende verhaallijnen aan – Billes vroegere leven in Somalië, de verboden liefde tussen Bille en Najaat, Bille als asielzoeker in Nederland, racisme, het steeds opduiken van Ina Magan, het moslimextremisme – en werkt deze niet allemaal uit. Dit is waarschijnlijk te danken aan het enthousiasme van deze getalenteerde nieuwe auteur en zijn drang om alle opgedane ideeën in één roman te verwerken. Onderwerpen te over dus, die stuk voor stuk als bronmateriaal voor een nieuwe roman kunnen dienen, een roman die hopelijk niet te lang op zich zal laten wachten. Verloren vader een absolute aanrader en een veelbelovend debuut.
Verloren vader
Auteur: Sayadin Hersi
Verschenen bij: Uitgeverij Nieuw Amsterdam
Aantal pagina’s: 288
Prijs: 19,95
