Afgelopen jaar heb ik mij ondergedompeld in vijf van de zes delen van de romancyclus Mijn strijd van de Noorse schrijver Karl Ove Knausgård (1968): Vader, Liefde, Zoon, Nacht en Schrijver. Nog één deel lonkt (verlanglijstje!): Vrouw.
Iets van die bezigheid drong door in deze website, toen ik in een recensie van Rode kornoeljes van Kerim Göçmen verwees naar Zoon.
En verder is er iets over hem in de agenda (2013) en nog verder terug de etalage (2011) terug te vinden. Maar geen recensies. Dat geeft mij de vrije hand om te proberen de lezer van deze rubriek aan het eind van het jaar warm te maken; niet met alsnog een recensie, maar eerder met een wat persoonlijk verhaal.
Leven
In de romans van Knausgård lijkt hij zijn leven nog eens dunnetjes over te doen, als een spiegelleven. Om verantwoording van zijn strijd daarmee af te leggen? Om het tot literatuur te sublimeren? Misschien wel allebei. Een leven dat wordt gekenmerkt door de gewoonheid van zijn alledaagse gangetje. En dat maakt meteen ook de schoonheid ervan uit. Zoals wij op de middelbare school van onze docente Dieuwke Eringa, auteur van de autobiografie Ik ben van elf al leerden: dáár zit het geluk hem vaak in. En dan lazen we ter bevestiging hiervan een gedicht van Jacques Prévert. En je hoeft maar naar de tentoonstelling Spaanse Meesters (Hermitage, Amsterdam) te gaan om te zien dat die meesters iets soortgelijks deden; Antonio de Puga liet bijvoorbeeld het metaal haast op een mystieke manier oplichten op zijn De slijper. 
Knausgård beschrijft het leven van alledag tot in de détails: ‘Ik betaalde, hij stopte het boek in een zakje en overhandigde het me samen met de bon, die ik in mijn kontzak stopte, waarna ik de deur opendeed en met het zakje bungelend in mijn hand naar buiten stapte’. Zó hyperrealistisch, dat een geportretteerde oom – én sommige critici – er over zijn gevallen. Maar laten we wel wezen: het maakt allemaal onderdeel uit van de werkelijkheid van Knausgårds leven. Eerlijk, rauw en ongepolijst beschreven, zoals ook een tango van Piazzola binnenkomt.
Muziek
Nu we toch met muziek bezig zijn: Knausgårds stijl doet me ook regelmatig aan de symfonieën van Mahler denken: een haast 
volkse toonzetting, afgewisseld door verheven passages. Met een enkele keer een lichtstraal er doorheen, zoals – las ik onlangs in een recensie over een uitvoering op cd van Mahlers Zevende symfonie onder leiding van Riccardo Chailly – dirigent Bruno Walter dat heeft ingebracht: ‘ruimte voor een milde lach’. Niet dat Knausgård veel aflacht en mild is voor zichzelf; in Vrouw schijnen honderden pagina’s gewijd te worden aan Hitler en Breivik, vanuit de herkenbare angst van de auteur zelf een slecht mens te zijn. Maar ook voor een gedicht van Paul Celan wordt veel plaats ingeruimd, wat me buitengewoon intrigerend lijkt.
Vervagende grenzen
Dat betekent dat Knausgård niet alleen de grenzen tussen volks en verheven, maar ook tussen roman en essayistiek, beschouwing en zelfkritiek slecht. Ook anderszins doet hij hiermee iets dat mij aanspreekt: de romans zijn zowel rationeel als romantisch. Beide met eenzelfde intensiteit. De overgang tussen één en ander, qua stijl, qua mentaliteit, is vloeiend. Zo beschouwt de auteur zijn identiteit ook: als een grensganger tussen Noorwegen, waar hij is geboren, en Zweden, waar hij met zijn gezin woont.
Tijdsbeeld
Dat levert in recensies, en in dit geval niet ten onrechte, het beeld op van Noordse zwaarmoedigheid. Maar Knausgård is méér nog, denk ik, een exponent van het Westerse denken en voelen van de 21ste eeuw. In zijn beschrijving van televisieprogramma’s waarnaar hij kijkt, de popmuziek waarnaar hij luistert, op zijn tijd de verveling van een kind van de welvaart. Alles met een lading die je als lezer gevangen houdt.
Toen een vriendin van mij dan ook aankwam met een aankondiging van een Hard Gras avond (16 januari 2016), waarin de 
Noorse cultfiguur samen met nog enkele andere schrijvers in gesprek gaat met Ruud van Nistelrooij, heb ik even getwijfeld of ik me op zou geven. De bewondering voor Knausgård is groot, de liefde voor voetbal echter zeer klein. Daarom ga ik toch liever eerst maar deel zes lezen. Recensent Kester Freriks heeft het in NRC Handelsblad (16 oktober 2015) over ‘laatste bladzijden’ die ‘als bevrijding en loutering’ lezen. Dat belooft wat!
