Ruim een week geleden bracht ik een bezoek aan museum De Fundatie in Zwolle waar vooral de Zomerexpo 2017 op de twee bovenste verdiepingen me verraste: een selectie van kunstenaars die hun associatie met het thema Water hadden vormgegeven en via een strenge jury een podium kregen in een van onze mooiste musea. Ik was onder de indruk van de enorme variëteit waarmee het thema is verbeeld: als dorstlesser, als middel van vermaak, als schoonwasser, als voortgaande beweging, als energiebron, als schoonheid op zich, en sommige kunstenaars zochten het juist in een gebrek aan water; de droogte.
Na een rondgang door het museum ging ik even zitten op een bankje. Achter me op de vloer een opstelling van aluminium blokjes met zeiltjes of vlaggetjes, waarvan de betekenis me ontging: mijn ogen blijven in een museum vaker hangen aan slechts een deel van het geëxposeerde; ik kan niet alles binnen laten.
Zonder veel aandacht pakte ik naast me een map op met vellen vol lijsten van incidenten met vluchtelingen. Op het losgeraakte voorblad zag ik in de gauwigheid een site vermeld staan: themigrantsfiles.com. Meer dan een argeloze vraag waarom dit hier lag en de impuls om thuis de site eens op te zoeken, vielen me echter niet in.
De dag erna las ik in de NRC het indrukwekkende verhaal van correspondent Bram Vermeulen over 25 vluchtelingen uit Guinee, die door hun smokkelaars midden in de Sahara waren achtergelaten. Ze hadden te voet de acht dagen lange terugweg aanvaard met als enige leidraad de sporen van de Toyota Hilux die hen daar in het hete zand had gedumpt. Bijna allemaal stierven ze onderweg. Ik moest denken aan Dit zijn de namen van Tommy Wieringa. Maar vooral dacht ik aan dat mapje naast me op de bank in De Fundatie. Wat was dat eigenlijk voor lijst? En waarom lag die daar?
Ik ging googelen. The Migrants Files blijkt een project te zijn van een collectief van onderzoekers uit vijftien landen. The human and financial cost of 15 years of Fortress Europe heet het overzicht. De conclusie was: Vluchtelingen en migranten geven meer dan een miljoen euro per jaar uit om Europa te bereiken. Evenveel als de Europese landen uitgeven om ze er buiten te houden. Elders op de site, onder Events, een indrukwekkende lijst met mensen die Europa niet haalden; kolommen voor de doodsoorzaak, datum en tijd van het voorval, het aantal slachtoffers en een toelichting. De bestanden worden sinds 24 juni 2016 niet meer bijgehouden. Het geld was op.
Nu pas realiseerde ik me dat de lijst op dat bankje in De Fundatie te maken had met die bevlagde blokjes die ik de rug had toegekeerd. Sea of Sorrow heet het, weet ik nu achteraf. Maker is Eric Hage. De lijst bracht hem tot zijn werk. Zijn werk bracht mij naar de lijst.
