De Hongaars-Joods schrijver György Konrad is vrijdag 13 september op 86-jarige leeftijd in Boedapest overleden. Konrád werd gezien als een van de belangrijkste schrijvers van de twintigste eeuw en was een groot voorstander van individuele vrijheid, wat in het communistisch Hongarije van de vorige eeuw een onmogelijkheid was. Veel van Konráds boeken, waarin hij op enige wijze kritiek uitte op de staat waren tot 1988 verboden. Waarna hij ze ondergronds liet drukken en verspreiden.
Joodse bourgeoisie
De eerst elf jaren van zijn leven verbleef György Konrád in het stadje Berettyóújfalu in Oost-Hongarije. Zijn vader handelde in ijzer en zijn Roemeense moeder stamde af van Joodse bourgeoisie. Als kind ging hij naar de lokale Joodse school en voor een jaar naar de middelbare school, tot de Duitsers in 1944 ook Hongarije bezetten. Later studeerde hij literatuurwetenschappen, sociologie en psychologie aan de universiteit in Boedapest.
Als jongen spijbelde Konrád van school, liet hij in een interview met Piet de Moor voor Knack weten, hij ging liever naar de bibliotheek. Een leraar die hem daar zag, vroeg waarom hij niet op school kwam. Hij keek naar het boek dat Konrád terugbracht en zei: ‘Dat prul is geen goede reden om te spijbelen.’ Konrád vroeg: ‘Welk boek is dan wel een goede reden om van school weg te blijven?’ Waarop de leraar de bibliotheek in ging en terugkwam met boeken van Dostojevski, Gogol, Tolstoj en Stendhal.
De dood naderbij
Over de dood was Konrád duidelijk, het leven was een langzame mars naar de dood. In datzelfde interview vertelde Konrád dat hoe ouder hij werd, de dood hem naderbij kwam. ‘Soms heb ik echt de indruk dat het volstaat. De belangrijkste ervaringen heb ik meegemaakt. Alles wordt herhaling. En toch, wat me achteraf nog het meest verbaast, is dat het leven zo kort is geweest.’
In zijn boeken gebruikte Konrád belangrijke elementen uit zijn leven. In Nederland werd hij voor een breed publiek bekend door de interviewserie Nauwgezet en wanhopig uit 1989 onder regie van Wim Kayzer. Hij werd een van de meest vertaalde hedendaagse Hongaarse auteurs. Van de eenentwintig titels die er van hem in Hongarije verschenen, werden er zestien in het Nederlands vertaald, waaronder zijn debuut De bezoeker, (vertaling Hans Hom, 1974) Tuinfeest, (vertaling Henry Kammen, 1989), De Stedebouwer, Nalatenschap, vertaling Mari Alföldy (1999) en zijn laatste boek uit 2008 Slingerbeweging, (vertaling Mari Alföldy ,2011). Zijn werk werd uitgegeven door Van Gennep en later bij De Bezige Bij.
De bezoeker en Tuinfeest werden in dertien talen vertaald.
Anekdote
In 1988 was interviewer Peter Olsthoorn voor Trouw in Hongarije voor een vraaggesprek met György Konrád. Eerst was hij naar Konráds geboortedorp geweest waar hij foto’s van zijn ouderlijke huis en de Joodse begraafplaats, het decor van Tuinfeest, had gemaakt. Toen hij Konrád in Boedapest thuis bezocht, kwam deze in pyama aan de deur, het kon niet doorgaan, zijn vrouw was jarig, dat was hij vergeten.
Achtentwintig jaar later in 2016, was Konrád in Amsterdam en kreeg de interviewer opnieuw de kans hem te bevragen. Dat gesprek is hier terug te lezen.
Bron: Knack
Lees ook: Hongaarse auteur György Konrad overleden
