Ik denk eraan dat ik wel eens zou willen….
Eén van de boeken die in 2021 het meeste indruk op me maakten, was Anomalie van Hervé Le Tellier. Een originele plot, veel humor, rijk aan literaire verwijzingen door citaten, pastiches en verschillende stijlen, maar ook een verdomd serieus thema als identiteit.
Hervé Le Tellier is de huidige voorzitter van OuLiPo, de Franse werkplaats voor potentiële literatuur, waarvan ver vóór hem groten als Georges Perec, Italo Calvino en Raymond Queneau lid waren. Van Le Tellier is buiten Anomalie nog niets anders vertaald in het Nederlands. Wat mij betreft moet daar snel verandering in komen.
Sommige titels van zijn boeken wekken onmiddellijk mijn nieuwsgierigheid. Neem Encyclopaedia inutilis, een ‘nutteloze encyclopedie’, die blijkt te bestaan uit verhalen over literaire en fictieve zonderlingen die gefascineerd waren door getallen en woorden.
Tragikomisch is de briefwisseling (soms per ansichtkaart) die Le Tellier vanaf 10 september 1983 onderhield met de drie opeenvolgende presidenten François Mitterand, Jacques Chirac en François Hollande. Le Tellier schreef steeds over persoonlijke belevenissen, maar de antwoorden die hij kreeg waren (soms maanden later) steeds standaard: er werd bedankt voor de brief die uiteraard de volle aandacht zou krijgen en tot slot kreeg Le Tellier de beste wensen. Zelfs als hij zelf schreef dat hij het helaas te druk had om op het presidentiële antwoord te reageren kwam er dezelfde standaardbrief. Die hele correspondentie verzamelde Hervé Le Tellier in 2016, compleet met fotokopieën van de antwoordbrieven, in Moi et François Mitterand.
Momenteel lees ik met tussenpozen La disparition de Perek. Dat boek verscheen al in 1997 en was lang alleen tweedehands verkrijgbaar tegen woekerprijzen. Gallimard kwam deze zomer gelukkig met een goedkope herdruk die in het zakje van mijn overhemd past. 
Grappige titel alleen al. Het is een thriller over de naspeuringen naar ene Philippe Perek (inderdaad met een k) die op gruwelijke wijze is vermoord. In de titel: La disparition (de verdwijning) van Georges Perec, de beroemde roman zonder de letter E (in het Nederlands verschenen als ’t Manco). In zijn voorwoord schrijft Le Tellier dat hij die titel gewoon grappig vond en dan maar op de koop toe neemt dat iemand met het gekochte boek thuisgekomen in woede ontsteekt omdat het, vanwege de vele E’s die erin voorkomen, barst van de fouten.
Maar het meest zou ik willen pleiten voor een reeks vertalingen. En dan niet alleen van Le Tellier.
Ik ga daarvoor eerst terug naar Perec. Die schreef in 1978 Je me souviens, een verzameling persoonlijke herinneringen die allemaal beginnen met ‘Ik herinner mij’. Hij deed zijn idee op bij de Amerikaan Joe Brainard die in 1970 volgens hetzelfde principe I remember schreef, waarin ook elke zin met ‘Ik herinner mij’ begint. Van Brainards boek verscheen begin dit jaar voor het eerst een Nederlandse vertaling (door Johannes Jonkers). Perec bleef tot nu toe onvertaald (de Arbeiderspers heeft er overigens wel plannen voor), maar in Nederland kwam in 1988 wel deel 151 uit in de serie Privé-domein waarin Nederlandse auteurs naar aanleiding van Perecs boek hun korte herinneringen publiceerden.
Laat Je me souviens snel volgen.
En voeg daar dan meteen twee andere soortgelijke boeken aan toe. Allereerst dat van Perecs Amerikaanse boezemvriend Harry Mathews, ook al lid van OuLiPo. Die schreef na de dood van zijn Franse vriend als eerbetoon The Orchard: A Remembrance of Georges Perec.
Elke zin begint met ‘Ik herinner mij dat Georges Perec…’ De titel The Orchard (boomgaard) is ontleend aan de 123ste herinnering van Mathews, een ontroerend beeld van Perec, die in het laatste stadium van zijn longkanker verkeerde: ‘Uit het ziekenhuis, na een maand bij de familie van Catherine B. [Binet, zijn levensgezellin, AA] te zijn geweest, kwam hij bij ons in Lans-en-Vercors aan op 13 mei, net op het moment dat de boomgaard in bloei begon te staan. Hij zag er extreem bleek uit; ik kon maar moeilijk wennen aan zijn stekeltjeshaar en zijn verdwenen baard (hij legde die verschijning ondubbelzinnig uit als het begin van een nieuw leven); maar de berglucht deed hem snel goed, zijn gezicht kreeg weer kleur en zijn pas werd weer steviger’ (vert. AA).
Ik moest aan die drie bijzondere memoires (Brainard, Perec en Mathews) terugdenken toen ik op nog een boek van Hervé Le Tellier stuitte: Les amnésiques n’ont rien vécu d’inoubliable (wie zijn geheugen verliest heeft niets onvergetelijks meegemaakt). Elke zin daarin begint met ‘Ik denk eraan…’ Ook in zijn zinnen, net als in die van zijn voorgangers, alledaagse herinneringen en mijmeringen. Natuurlijk komt Perec er in voor: ‘Ik denk eraan dat ik me niet meer precies herinner wanneer Georges Perec Je me souviens schreef. Was dat niet in 1978?’. En ik herken Le Telliers humor: ‘Ik denk eraan dat het maar gelukkig is dat alleen Orly en Le Bourget merknamen van panty’s zijn. Zie je jezelf al Charles de Gaulle dragen?’
Wat zou ik ze graag op een rijtje naast Ik herinner me van Brainard in mijn boekenkast hebben staan, of op mijn nachtkastje hebben liggen: Ik herinner me van Perec, De boomgaard van Mathews en Wie zijn geheugen verliest heeft niets onvergetelijks meegemaakt van Le Tellier.
Gedurende de zomer van 2022 schrijven verschillende recensenten van Literair Nederland speciale bijdragen over boeken die in hun ogen een herdruk of vertaling verdienen.
