Het eindejaarslijstje 2017 van Martin Lok

Wuthering Heights doet hetzelfde voor het Engeland van iets langer geleden. Ik las het op vakantie in Engeland, terwijl ik dezelfde ‘woeste hoogten’ doorkruiste waar het boek zich afspeelt. Zodat ik helemaal in Brönte’s wereld werd ondergedompeld en bijna alles om me heen vergat. Iets wat de schrijfster waarschijnlijk alleen maar zou hebben toegejuicht. Ze schreef in haar roman immers dat een verstandig man voldoende aan zichzelf moet hebben (‘A sensible man ought to find sufficient company in himself’). Een wijsheid die me wel een tegeltje waard lijkt. Nou ja, mits die man in gezelschap is van een goed boek (en het juiste gezelschap om ’s avonds te genieten van een op en top Engelse pub-maaltijd).

Na de zomer las ik De acht bergen, de winnaar van de Premio Strega in 2017. Een prachtig kleinood over vriendschap en eenzaamheid. Maar ook over vergiffenis en alleen willen zijn. Met acht bergen als metafoor voor het leven en mooie ingetogen schrijfstijl bevond ik me onmiddellijk in de Noord-Italiaanse bergen. Rondom Val d’Aosta leert een vader zijn zoon de Alpen liefhebben en geeft hij hem levenslessen door hem bij een bergbeek een raadsel op te geven. ‘Stel nou eens dat het water de tijd is die verstrijkt. Als hier waar wij staan het heden is, waar denk je dan dat de toekomst is?’ Pietro’s eerste gedachte was dat de toekomst in het dal zou liggen, maar hij leert snel dat dat voor zijn eigen toekomst niet de enige kijkrichting is.

Het boek dat in 2017 de meeste indruk op me maakte was Het achtste leven (voor Brilka). Het trok allereerst mijn aandacht door de prachtige vormgeving van Wil Immink Design, naar ontwerp van Laura J. Gerlach en Julia Bührle-Nowikowa. En door de aankondiging op de flap van een tolstojaans epos over acht vrouwen – zes generaties – uit één Georgische familie. Het bleek een ware rollercoaster die me tien dagen in zijn greep hield. Tien dagen, waarin ik de Russische revolutie doorleefde vanuit het Georgische perspectief van Stasia, Christine, Kostja, Kitty, Elene, Daria, Nitsa en Brilka. En waarin de verschrikkingen van die revolutie – die met Stalin en Beria ook een behoorlijk Georgisch stempel bezitten – soms zo overtuigend tot leven kwam dat ik slechts met grootste moeite verder kon lezen.

Het laatste boek dat ik las was De wand. Een compacte roman gecomponeerd rondom een wezensvraag: wat zou je doen als je plotsklaps alleen op de wereld bent? Het overkomt de vrouw die centraal staat in dit boek van Marlen Haushofer. Als ze tijdens een weekendje in de bergen wakker wordt in het jachthuis van een vriend is de wereld om haar heen totaal veranderd. Een onzichtbare maar ondoordringbare wand scheidt haar van de rest van de wereld en die rest van de wereld blijkt een en al dood. Ze kan niet anders dan haar leven en zichzelf opnieuw uit te vinden, in gezelschap van een hond, katten en koe. En komt erachter dat (over)leven en bewustzijn zwaar kan zijn. ‘Hier heeft alles zijn eigen tempo, een tempo dat niet door duizend klokken wordt opgejaagd. Er is niets dat jaagt en dringt, ik ben het enige onrustige element in het bos en daar leid ik nog steeds onder.’

In het boek van Haushofer stond ook een van de mooiste zinnen die ik in 2017 las, die me een passend slot lijken voor deze lijst. ‘Ik ben nu al niets anders dan een dunne huid over een berg vol herinneringen.’

Klik hier voor de recensie van Carolien Lohmeijer over De wand