In tien jaar tijd zijn in Literair Nederland vele recensie verschenen, tot mijn verbazing en genoegen soms ook in de rubriek Half gelezen boeken. Zoiets komt voor, weet ik uit ervaring. Het is leuk dat dit soort onderwerpen in een online-tijdschrift aan bod kan komen.
Vanaf 2009 schrijf ik regelmatig recensies. Ik begon met de drukproef van ’t Manco van Georges Perec, een zeer apart boek, vertaald door Guido van de Wiel, maar ik las ook besprekingen van anderen. Ik vond in het archief een recensie van Machiel Jansen die ik zeer waardeerde over het fotoboek Knip dan, toe dan! Karel van het Reve in beeld, behorende tot het Verzameld Werk.
Karel van het Reve was en is een fenomeen. Ik word aangetrokken tot recensies over zijn werk. Die van Machiel Jansen is een van de leukste die ik ooit las. Het begint hilarisch met een persoonlijk noot – die het vaak goed doet als binnenkomer – over een oom van Machiel, een jonge onderwijzer die aanbeden werd door zijn leerlingen, vooral de vrouwelijke onder hen, die hem zelfs van huis ophaalden. Machiels moeder vertelde hem over de meisjes die staande voor het raam luidkeels bespraken hoe zijn lunch eruit zag. Hij herinnerde zich dit weer toen hij in Knip dan, toe dan! een foto zag van Karel van het Reve die pannenkoeken aan het bakken was.
De recensie gaat in op de bewondering voor de schrijver en de ongemakkelijkheid daarvan. Karel van het Reve was daar namelijk helemaal niet van gediend. Machiel haalt Maarten Biesheuvel aan die tijdens een krankzinnige periode meende dat Van het Reve God was. Hij noemt twee redenen waarom dat niet gewenst is: omdat Van het Reve niemand wenste te bekeren en eerder een afbreker was dan een opbouwer. Toch kan Machiel de behoefte om te bewonderen goed begrijpen. Wie Van het Reve leest moet wel onder de indruk raken van zijn stijl en eenvoud, zoals aanschouwelijk wordt gemaakt in de lezing Literatuurwetenschap: het raadsel der onleesbaarheid (te vinden op dbnl). Door het fotoboek met daarin een gewone huisvader die thuis pannenkoeken bakt, belandt men weer op aarde. Machiel eindigt weer met de fantasie van Biesheuvel over Van het Reve en maakt daarmee de cirkel rond. ‘Op zulke momenten blader je glimlachend weer door dit prachtige fotoboek, om zeker te weten dat Biesheuvel het toch bij het verkeerde eind had.’
Mooier gezegd kan het niet.
Door Rein Swart
