De allereerste keer dat ik madeleines bakte, jaren geleden, waren ze voor iemand die mij Proust had aangeraden. De cakejes waren een verjaardagscadeau en ik was erg verliefd, ik had ook lindebloesemthee gekocht. Nu bak ik ze voor mijn ouders die ik mis omdat ik maanden niet bij ze langs kon. In een huurauto rijd ik langs geel uitgeslagen weilanden. De bomen hebben magere, doorlaatbare kruinen, mijn rug plakt aan de autostoel. In de tuin drinken we koffie bij de madeleines en grappen over verloren tijd.
Het is begin juni en daarom denk ik aan schoolkamp. Ik ruik die mengeling van muf hooi, opgedroogd karton en groentesoep. In mijn herinnering smelten al die verschillende kampgebouwen samen tot één. Ik loop over plakkerig zeil met tegelprint, open een deur van fineer naar een te krappe kamer vol stapelbedden en zie bij het raam de langpootmuggen die naar buiten of juist naar binnen willen, dwarrelend het glas aftasten. Altijd moesten we laarzen meenemen. Sjouwend door het bos, met onze plastic regenjassen halfopen, werden die inderdaad glimmend nat. De brok in mijn keel liet zich even afleiden maar zou zich na de soep en de bonte avond, wanneer mijn klasgenoten zich opmaakten om te keten, als een stormvloed een weg naar boven beuken. In mijn slaapzak, pijnlijk eigen, bekroop mij de paniek van het vreemde, van ver weg zijn en terug willen.
Intrinsieke heimwee, daar denk ik aan als ik weer nies, om het vele stof of stuifmeel in de lucht. Het geluid van nat gras tegen laarzen, dat hoort al een tijd niet meer bij de lente. Maar van sommige herinneringen wil je niet dat ze opdrogen. Zoals een afgekapte verliefdheid blijft knagen en ik me de niet uitgelezen boeken soms het levendigst herinner. Is het levensangst? Sinds Zij van Helle Helle oordeel ik minder streng. Ik ben dol op het werk van deze Deense schrijver. Ze is nogal zuinig met woorden. In eenvoudige zinnen en taferelen schetst het boek de herinnering aan een moeder en een zestienjarige dochter. De intimiteit tussen de twee blijkt uit het alledaagse. Ze zoeken recepten uit, richten hun huis steeds opnieuw in en hebben onderonsjes in het ziekenhuis. Een duidelijk begin of einde ontbreekt waardoor het boek wel, maar het verhaal feitelijk niet stopt. Klinkt als een stilistisch trucje, maar daar is het te ontroerend voor. Te transparant ook. Zo wordt die dictatuur van de chronologie bijvoorbeeld eenvoudig om zeep geholpen door een bijzin als: ‘(…) de lamp gaat gisteren stuk.’
Tijdsverloop lijkt mij de belangrijkste overeenkomst tussen een verhaal en een leven. Iedere poging tot verzet daartegen juich ik toe. Want de moeder is ernstig ziek, natuurlijk mag dit verhaal niet eindigen. Onterecht vrees ik toch de laatste bladzijde.
Mariken Heitman is bioloog en schrijver. Ze schrijft over natuur en over boeken. In 2019 verscheen haar debuutroman De wateraap (AtlasContact).
