Fotosynthese 32 – Buffalo Bill in Venetië
(Klik op de foto om de achtergrond te zien)
Er zijn nogal wat vindplaatsen op het internet die bij deze foto het jaartal 1905 of 1906 vermelden. Inderdaad was Buffalo Bill met zijn rondreizende Wild West-show in die jaren voor de derde en laatste keer op tournee door Europa. Toch kan die datering niet kloppen, want op 14 juli 1902 was met donderend geraas de bijna honderd meter hoge Campanile linksboven op de foto ingestort, en aangezien die pas in 1912 in volle glorie weer was herbouwd, zou die opvallende klokkentoren dus in de beide genoemde jaren hoogstens als een in aanbouw zijnde stomp zichtbaar zijn geweest. Deze foto dateert dan ook van Buffalo Bills eerste Europese reis, om precies te zijn uit april 1890. Voor het overige is er aan het uitzicht op de stad in de achtergrond gedurende de afgelopen eeuwen niet zo veel veranderd, wat nu juist de reden is dat miljoenen mensen per jaar Venetië per se met eigen ogen willen zien.
Buffalo Bill, in 1846 in Iowa geboren als William F. Cody, reisde naar Italië niet slechts om te kijken, maar vooral om bekeken te worden. In de tijd van Amerika’s ‘Wilde Westen’, de gestage verovering van de westelijk gelegen gebieden die tot dan toe aan oorspronkelijke bewoners (‘native Americans’, vroeger ‘Indianen’ genoemd) hadden toebehoord, verwierf Cody al op jeugdige leeftijd een reputatie als koerier, verkenner, schutter, cowboy en buffeljager. Zijn roem drong door in avonturenromans en werd vereeuwigd in toneelstukken. Dat bracht hem op het idee vanaf 1883 zelf met een soort Wild West-circus te gaan optreden, waarin bijvoorbeeld een aanval van Indianen op een postkoets werd nagespeeld. Op het nippertje werd die aanval dan door de toegesnelde cavalerie afgeslagen, waarna de blanke inzittenden van de postkoets samen met hun redders het applaus in ontvangst namen. Cody zelf zag deze rondreizende voorstellingen niet zozeer als ‘show’ maar als een display of current events, zoals hij het zelf noemde.
Die educatieve missie gold in zijn eigen ogen des te sterker tijdens de drie Europese tournees die hij ondernam, waarbij vooral de authentieke Indianen met wie hij optrad grote belangstelling genoten. Op deze foto, die ongetwijfeld – zoals alles waar Buffalo Bill zich in die jaren mee bezighield – voor pr-doeleinden bestemd was, zien we in de gondel twee chiefs met hun indrukwekkende verentooi zitten: Sioux Chief Rocky Bear (vierde figuur van links) en Sioux Chief Black Heart (tweede van rechts), waarschijnlijk beiden met hun vrouw ter rechterzijde.
Afgezien van Cody zelf, nadrukkelijk poserend met zijn karakteristieke Stetson op het hoofd, staan in de ranke gondel twee Venetiaanse gondeliers, die er met hun riemen in slagen de boot onbeweeglijk stil te houden in het op deze voorjaarsdag kalme water van de lagune. En tot slot staat er achter in de gondel nog een man met een hoed, die met zijn gestrekte linkerarm ergens naar wijst of iets aan de fotograaf wil beduiden. Dat is zo’n geluidloos detail op een oude foto waarvan de verklaring wel nooit meer te achterhalen zal zijn.
De Wild West-voorstellingen van Buffalo Bill waren geen klein bier. Je kunt ze misschien nog het beste vergelijken met hedendaagse tournees van popsterren. Tijdens zijn Europese reizen trad hij op in England (onder meer ten overstaan van Koningin Victoria), Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, België en Spanje. Aangekomen in Rome wilde hij het liefst optreden in het Colosseum, maar het podium daar bleek te klein. Cody kwam op audiëntie bij Paus Leo XIII, en samen met de Heilige Vader bracht hij een bezoek aan de Sixtijnse Kapel, de paus in zijn draagstoel, omgeven door de schitterend uitgedoste leden van zijn Zwitserse Garde, Buffalo Bill omringd door zijn Sioux-Indianen. Je zou willen dat ook daar iemand even een foto van genomen had. Maar de foto’s die wél werden gemaakt, plus alle aandacht in de geschreven pers, waren bij elkaar voldoende voor grote aantallen betalende bezoekers, en daar was het ‘Buffalo Bill’s Wild West’ natuurlijk vooral om te doen; in Florence kwamen avond aan avond 10.000 mensen naar de voorstelling kijken.
De tegenstelling die deze foto op het eerste gezicht suggereert, tussen de oude wereld van het historische Europese culturele erfgoed aan de ene kant, en de moderne commerciële Amerikaanse toeristische showbusiness aan de andere, is door de tijd volstrekt ingehaald. Het massatoerisme, met meer dan 30 miljoen bezoekers per jaar, heeft van Venetië precies zo’n zelfde populaire show gemaakt als Buffalo Bill deed met de eigentijdse geschiedenis van zijn land. In beide gevallen wordt een kwetsbare werkelijkheid (die van een unieke historische stad respectievelijk die van miljoenen Inheemsen) onder de voet gelopen door een even massale als genadeloze commerciële exploitatie. De nauwelijks 50.000 in de Dogenstad overgebleven echte Venetianen zijn in deze parallellie de bewoners van een reservaat geworden. Dag in dag uit worden zij door de schietende cavalerie van vliegtuigen, cruiseschepen en bussen vol toeristen overvallen. The show must go on.
Maarten Asscher (1957) is schrijver van romans, verhalen, essays en poëzie. Zijn laatste boek, De meteoriet en het middagdutje (2021), een bundeling van vijftig fotosyntheses, verscheen bij Uitgeverij Boom.
