Een Amerikaans auteur schrijft een roman die Engels is tot in het merg. Een roman die alle bekende vooroordelen over the British exploiteert en bovendien schaamteloos rondgraait in het magazijn met romanmotieven. Het had een kruising tussen Barbara Cartland, Evelyn Waugh en de Boeketreeks kunnen worden. Of uitermate doorsnee en onopmerkelijk. Maar Een ongewoon huwelijk van Peter Cameron is niets van dat al en vooral: onverwacht goed.

Het begint in een uitzonderlijk natte en kille lente in 1950 in Engeland, dat nog lang niet hersteld is van de Tweede Wereldoorlog. Het speelt zich af in het dorp Harrington in Leicestershire, op een naargeestig landhuis ‘Hart House’ in een moerassig weidegebied, dat grenst aan het zompige Sap Green Forest. De bewoners bewegen zich vreugdeloos door een vrijwel tot stilstand gekomen wereld. Hoofdpersoon is de verpleegster Coral Glynn (ouders gestorven en broer verloren in de slag bij El Alamein) die naar Hart House is gekomen om de doodzieke moeder van Majoor Clement Hart te verplegen. De oude vrouw sleept zich in een morfineroes door de dag. Haar zoon de majoor weigert aan haar ziekbed te komen: ‘Mijn moeder en ik zijn al heel lang met elkaar uitgepraat’ vertelt hij Coral. Hart lijdt onder zijn oorlogswonden. Een verminkt been zit in een beugel en zijn huid is deels een pantser van littekenweefsel. Omzichtig zoekt hij toenadering tot Coral, die zich dat laat aanleunen. Eens per week doorbreekt hij zijn isolement voor een paar biertjes in de Black Swan met zijn jeugdvriend Robin. Ooit waren ze veel meer dan vrienden, maar Robin is inmiddels braaf getrouwd. Over zijn vrouw Dolly bekent Robin tegen Clement: ‘ik houd alleen van haar om jou blij te maken. Dat is mijn manier om van jou te houden.’  En dan spookt er ook nog een eigenheimerige huishoudster rond, mevrouw Prence. Zo Engels als Cluedo, – inclusief misdrijf, zo blijkt later. Uiterst Engels is ook de omzichtige manier waarop men met elkaar omgaat: de schaarse conversatie is gedrenkt in beleefdheidsformules, en bestaat voor de helft uit excuses voor wat er gezegd is of had moeten worden.

Beurtelings gevangen
Drie gebeurtenissen schudden het leven van Coral dooreen. Ze ziet de film ‘Een ongewoon huwelijk’ in de dorpsbioscoop – een melodrama over een man die om zijn dubbelleven te beschermen, zijn ene vrouw de dood in drijft. Dan overlijdt de moeder van Majoor Hart en er is een vreemd incident in Sap Green Forest. Coral hoort tijdens haar dagelijkse wandeling ineens gruwelijk kindergeschreeuw. Een jongen heeft een meisje aan een boom gebonden en is haar aan het martelen. Ze weigeren daarmee op te houden, want het is een spel. ‘“We zijn gevangenen” zei de jongen. “Om de beurt.”’ Later blijkt dat spel de opmaat te zijn geweest tot iets veel gruwelijkers. Meer moet daar hier niet over gezegd worden. Daar zijn twee redenen voor: ten eerste is Een ongewoon huwelijk unputdownably spannend, en die spanning moet niet bedorven worden. Ten tweede zal  niemand na een samenvatting van het verhaal geloven dat het echt heel goed is. Een ongewoon huwelijk is namelijk een opeenstapeling van romanclichés: onvervulde liefde, verholen homoseksualiteit, een buitenechtelijke zwangerschap en clandestiene abortus, maar ook een gestolen gewaande ring, een rechercheur over de vloer met lastige vragen over een gruwelmoord, een huwelijksdiner dat mislukt door een foute tafelschikking. En dan ook nog eens een happy end…

De luiken voor de ramen
Het is een mirakel hoe Cameron tussen de klippen van gothic novel, sociale satire en damesroman doorzeilt, en ook dat zijn boek niet even grauw en armoedig is als de levens die het beschrijft. Dat lukt hem ten eerste door zijn stijl. Een ongewoon huwelijk is uiterst geserreerd geschreven: drooggekookte taal met af en toe een glimpje poëzie. Zo vertelt majoor Hart aan Carol dat hij niet wil verbitteren en verzuren: ‘Ik voel het nu al, iets of iemand in mijn binnenste die van kamer naar kamer gaat, alle deuren sluit en overal de luiken voor de ramen doet.’ De dialogen zijn strak geregisseerd. Onder de beleefde zinnen woelen verdrongen verlangens die af en toe aan de oppervlakte komen. Hart vertelt zijn vriend Robin over zijn gevoelens voor Coral: ‘“Geluk zou ik het niet willen noemen. Opluchting misschien. Een gevoel dat er iets is tussen ons. Een soort band veronderstel ik.” “Liefde misschien”, zei Robin.  “Zover wil ik niet gaan”, zei Clement. “Nee, dat weet ik. Zo ver ben je nooit gegaan.”’ Vervolgens zijn daar de personages: te onhandig verlangend naar geluk, te zeer opgesloten in hun scheef gegroeide levens om ze niet meer te gunnen dan ze ervan weten te maken. Met Carol Lynn als onbetwiste heldin die op een gegeven moment alle illusies laat varen, niets meer verzwijgt of omzeilt en bereid is daar de gevolgen van te aanvaarden. Daardoor worden gebeurtenissen in gang gezet die ook andere personages op een nieuw spoor zetten. En dan is er het verhaal dat zich scène na scène, systematisch ontvouwt. Voorspelbaar, ben je geneigd te zeggen, totdat blijkt dat de optelsom van kleine gebeurtenissen grote gevolgen heeft. De laatste kunstgreep van de meester is dat het boek niet blijft steken in plat realisme. Het boek is strak gecomponeerd, en de microkosmos van Hart House is een planmatig afgeronde wereld. Daardoor gaan bij voorbeeld de gruwelscène in het bos, of een verhaallijn over een ring sterk symbolisch werken. Ze laden de roman op met een diepere betekenis, die van doen heeft met het recht op geluk, de moed om zijn (haar) verlangen te volgen en de liefde die de leugen achterhaalt. Een ongewoon huwelijk is spannend, ontroerend en mooi. Als het bij herlezing over een paar jaar nog zo goed is, is het een meesterwerk.