De dagen zetten zich steeds meer naar mijn hand. Voor mij mag het nog wel even zo blijven, dat thuisblijven. Dit weekend nam ik me voor de boeken op alfabet te zetten. De eerste boekenkast begint bij de P, van Marja Pruis, de tweede kast met de A van Pearl Abraham, Afstand van Amerika, op de voet gevolgd door Frits Abrahams, in de kasten daarna rommelt het wat aan. Hoe dat zo gekomen is, is niet meer terug te halen. Elk boek heeft iets te zeggen, moet gelezen worden, die komen op een aparte stapel. Die stapel wordt hoger en hoger, ik vrees dat ik ze later niet meer tussen de andere boeken krijg. Ruimte vrijlaten in een boekenkast is lastig. Ik schrijf de titels, bedoeld voor de stapel, op een papiertje. Dat werkt lekker door, van A t/m E hup, in de eerste kast en verder. Tot ik bij de V, Voskuil tegenkom. Vorige week kwamen de hoorspelen van Het bureau op podcasts al voorbij.
J.J. Voskuil is veruit een van de meest fascinerende schrijvers. Zijn boeken zijn een minutieus verslag van het leven van een fijngevoelig man die al schrijvende greep op het leven probeert te krijgen. Elke voetstap geteld, elke opmerking beoordeeld, elk voorbijkomend geluid opgetekend. Lezen van Bij nader inzien is gewoon een 3D beleving op literair niveau. Maar Voskuil schreef niet voor ‘de litteratuur’, liet hij uitgever Geert van Oorschot in een gesprek weten. ‘Je schrijft zo’n boek om orde op zaken te stellen. Niet om een bijdrage te leveren aan de litteratuur.’ Nu was Van Oorschot al een tijdje erg happig op een vervolg van het 1200 pagina’s tellende Bij nader inzien dat hij had uitgegeven. Hij had een geweldige schrijver in huis gehaald, er moest meer komen. Maar Voskuil liet zich niet dwingen. Hij zou schrijven aan Binnen de huid, daarna zou hij wel zien of hij het wilde uitgeven.
Waarop Van Oorschot de verzamelde gedichten van Van Nijlen uit de kast pakte en daar, naar ik aanneem lichtelijk geïrriteerd, met rode viltstift op het schutblad schreef, ‘Goed, dan maar geèn roman, geèn proza, maar een màn, compleet, oprecht, zonder zelfbedrog, zonder zelfbeklag, een man die geen litteratuur bedrijft. 28-11-1964.’ Waarmee hij de spijker op zijn kop sloeg.
Dit las ik in het boek Onder andere, Portretten en herinneringen van Voskuil, over het contact met Geert van Oorschot, begin en afloop van een vriendschap.
Ach, en dat veelvuldig gebruikte borreltje in Voskuils boeken. ‘Wil je een borrel’, direct als er iemand binnenkomt. Of, ‘We zaten net aan de borrel’. En inzake Geert van Oorschot, ‘Schenk nog eens bij.’ Of ‘Schenk Geert eens een borrel in’. En voor er verder verteld werd, ‘Eerst nog een borrel.’ Daarvan krijg je verdomde trek in een borrel. Nu zitten we elke middag klokslag vijf aan de wijn, luisteren naar de podcast Het bureau. Er zijn honderden afleveringen, we hebben de tijd.
Vrijdag 1 mei was de twaalfde sterfdag van J.J. Voskuil. Programmamaker Maarten Slagboom zette een uitzending uit 1999 van De Plantage online. Schrijver J.J. Voskuil was er te gast, wat een bijzonderheid was, de schrijver kwam niet graag in beeld, maar wat een mooie aflevering.
Inge Meijer is een pseudoniem, blijft thuis, rommelt met boeken en schrijft over ontdekkingen aan de randen van de literatuur.
