In 2005 verscheen in Indonesië De regenboogbende. Pas nu, in 2012, is de Nederlandse vertaling verschenen, gebaseerd op de Engelstalige editie die in 2009 uitkwam. We lezen het verhaal van Ikal en zijn basisschool die mogelijk moet worden gesloten. De basisschool bevindt zich in een klein dorp in een arm gedeelte van het Indonesische eiland Belitong en staat op instorten, er is geen geld voor onderhoud, fatsoenlijk meubilair of schoolbenodigdheden. De school heeft nog maar negen leerlingen en zal moeten sluiten indien zich minder dan tien nieuwe leerlingen aanmelden in het betreffende nieuwe schooljaar. Gelukkig dient zich op het allerlaatste moment nog een nieuwe leerling aan, maar dan is er wel weer iets anders waardoor de school bedreigd wordt: er zou tin onder de school te vinden zijn. Kortom: de machthebbers van het eiland doen er alles aan om de school te sluiten maar de enige onderwijzeres, de directeur van de school, Ikal en zijn negen klasgenoten proberen met man en macht om de school open te houden.
Boeiend is dat je over alle klasgenoten van Ikal wat te weten komt. Elk van de tien kinderen (die zichzelf als groep ‘de Regenboogbende’ noemen) heeft wel iets waardoor hij of zij uitblinkt; de een is buitengewoon slim, de ander creatief, de ander heeft analfabete ouders maar doet er alles aan om elke dag naar school te komen (bijvoorbeeld elke dag ruim 40 kilometer door drassig moeras en los zand fietsen) en ook de verstandelijk beperkte jongen die geobsedeerd is door het cijfer drie heeft iets toe te voegen in de strijd om het openblijven van de school. De kinderen zijn zo ontzettend dankbaar voor het onderwijs dat ze krijgen, dat wel duidelijk wordt dat ze er alles voor over hebben om dit te kunnen blijven volgen.
Door dit verhaal heen vervlochten zit een ander verhaal: dat over Ikals eerste verliefdheid. Hij wordt elke week door de juffrouw op pad gestuurd om krijt gaan halen in een nabijgelegen dorp. Hij wordt verliefd op een meisje van wie hij aanvankelijk slechts de hand ziet, (van achter een gordijntje vandaan wordt hem het krijt aangereikt wanneer hij daar om vraagt). Deze hand is al genoeg om Ikal in vuur en vlam te zetten. Elke week krijgt hij meer contact met het mysterieuze meisje achter het gordijn en gaandeweg worden de twee jonge geliefden verliefder en verliefder. Het komt zelfs tot een afgesproken ontmoeting. Ikal kan zijn geluk niet op, maar dan slaat het noodlot toe.
Op een zeer mooie, bijna poëtische manier beschrijft Hirata hoe Ikal lijdt onder zijn verloren liefde en de angst om geen onderwijs meer te kunnen volgen. Een klein minpuntje: af en toe zijn de gedachtegangen en uitspraken van Ikal wel heel poëtisch neergezet, niet altijd even realistisch voor een jongen van die leeftijd. Een voorbeeld: ‘Alles wat ik had gemeend te weten, was op zijn kop gezet door een nieuw woord dat mijn leven was gaan beheersen: verlangen. (…) Ik begreep al vlug dat ik geen type was dat tegen dit verlangen kon. Ik dacht er diep over na hoe ik mijn last kon verlichten.’ Dit taalgebruik past niet bij de gedachten van een jonge puber met liefdesverdriet.
De schrijver wil ons ook een les meegeven. De regenboogbende is niet alleen het verhaal van iemands jeugd, maar er zit ook een moraal in: het is niet vanzelfsprekend dat iedereen onderwijs krijgt. In de praktijk komt het nog te vaak voor dat kinderen geen toegang hebben tot goed onderwijs, en daardoor, hoe intelligent ze ook zijn, al van jongs af aan een achterstand oplopen ten opzichte van hun rijke leeftijdsgenoten. Hoewel deze les gedurende het hele verhaal duidelijk aanwezig is, wordt hij niet belerend en stoort hij nergens.
Het lijkt erop dat de schrijver uit zijn eigen herinneringen heeft geput. In het boek staat een opdracht die dit doet vermoeden: de schrijver noemt de naam van de leerkracht en de directeur van zijn school, en deze namen komen precies overeen met die in het boek. Ook schrijft hij: ‘… en voor de toen beste vrienden uit mijn kindertijd, de leden van Laskar Pelangi – De Regenboogbende’.
‘De fenomale bestseller uit Indonesie’ staat er op een sticker die op het omslag van het boek geplakt zit. Dat is niets teveel gezegd. De regenboogbende is ook verfilmd. De film kwam in 2008 in Indonesië uit en was daar erg succesvol. Inmiddels is de film ook beschikbaar met Engelse ondertiteling.
