Kennis van de Bijbel, het heilige boek van de joden en de christenen en het meest verkochte boek van de afgelopen vijftig jaar, is niet langer vanzelfsprekend. Generaties kinderen groeien op zonder te horen en te lezen over de Ark van Noach, de Toren van Babel of het Laatste Avondmaal.

Guus Kuijer, vooral bekend van de kinderboekenreeks Madelief, vindt dit jammer en probeert met zijn project De Bijbel voor ongelovigen het heilige boek toegankelijk te maken voor ongelovigen. Het eerste deel, Genesis, is nu uit. De Bijbel voor ongelovigen is niet, zoals je zou kunnen verwachten op grond van de titel, een roman waarin wetenschappelijke verklaringen gegeven worden voor de wonderlijke gebeurtenissen in de Bijbel. Kuijer beschouwt de Bijbel als een bundel waardevolle, mondeling overgeleverde verhalen die moeten worden doorverteld aan volgende generaties.

Als de verhalen in de Bijbel zo waardevol zijn, zouden ze op eigen kracht de hedendaagse  – ongelovige – lezer moeten kunnen bereiken en overtuigen. Toch vond Kuijer het nodig om van de Bijbelse verhalen een prozaïsche bewerking te maken, want de verhalen staan om meerdere redenen te ver van de moderne mens af. Ten eerste spelen de verhalen zich meer dan tweeduizend jaar geleden af in het Midden-Oosten, met bijbehorende moraal en gebruiken. Voor een joodse man van aanzien was het in die tijd  – als we de Bijbelse verhalen mogen geloven – bijvoorbeeld niet ongebruikelijk om meerdere vrouwen te hebben, zoals het geval is bij Abraham en Jacob. Wanneer de lezer gelovig is, kan hij zich over deze barrière heen zetten omdat hij Abraham en Jacob als zijn geestelijke voorouders beschouwt. De Bijbel is nu eenmaal het fundament van zijn geloof. Maar bij de hedendaagse lezer, die vaak niet meer in (de christelijke) God gelooft, vervalt de noodzaak om de verhalen over Abraham en Jacob te lezen. Kuijer zocht daarom naar een manier om de literaire en levensbeschouwelijke kwaliteit van de Bijbelverhalen in een nieuw jasje te steken.

De nazaten van Adam zijn jaloers, worstelen met de intentie van God, geven commentaar op traditionele rituelen en vragen zich af welke god ze moeten gehoorzamen, want elk volk heeft weer zijn eigen goden. Abrahams vrouw Sarah spreekt dan ook niet van God, maar van ‘Abrahams god’. Hiermee ondergraaft Kuijer de hele idee achter het Oude Testament, namelijk dat de god van Abraham, Isaak en Jacob de enige, ware God is. Kuijer doet een  grote concessie aan de huidige tijd, waarin de mensen ‘relishoppen’: ze pakken elementen uit verschillende religies en maken daarmee hun eigen, persoonlijke ‘god’.

De auteur legt het perspectief niet bij de hoofdrolspelers in de Bijbel, zoals Noach, Abraham of Josef, maar bij de kritische buitenstaanders. Hierdoor probeert hij ruimte voor twijfel en ongeloof te scheppen, zoals hij in zijn nawoord uitlegt. In de ogen van Noachs zoon Cham bijvoorbeeld is Noach een dronken dorpsgek die het Woord van God met vlagen van waanzin verwart. Noach haat Cham om zijn kritische opmerkingen en staat versteld wanneer Cham zijn vader zijn hulp aanbiedt bij het bouwen van de ark. Cham doet dit eerder uit medelijden met zijn koppige vader, dan uit overtuiging over wat hen volgens Noach te wachten staat.

Abraham, die al even koppig en nors is als zijn verre voorvader, heeft van God gehoord dat Hij de stad Sodom gaat vernietigen. Abrahams vrouw Sarah, die het verhaal vertelt, is geschokt en probeert haar man ertoe te bewegen God van dit plan te laten afzien. Natuurlijk, het gros van de bevolking leeft erop los, maar de kinderen zijn toch onschuldig? Abraham ‘vergeet’ dit punt bij God aan te snijden, waardoor Sarah woedend wordt. Ze verzet zich tegen de absolute gehoorzaamheid aan God: ‘Tussen mij en de goden kwam het nooit meer goed, dat wist ik zeker’.

Het hele boek prachtig is geschreven, al zijn de verhalen van verschillende kwaliteit. Het begin van het verhaal, met Adam en Eva, de Ark van Noach en de Toren van Babel, komt langzaam op gang. Het heeft een groot ‘o ja, zo ging het’-gehalte. Wellicht komt dat doordat Kuijer hier vooral bezig is met het navertellen van het Bijbelverhaal. De auteur geeft een humoristische draai aan de schepping van de wereld, maar hij is pas echt op dreef vanaf het verhaal van Sarah. Zij is een complex en geloofwaardig personage geworden, dat schippert tussen liefde voor Abraham en twijfel over de goede bedoelingen van God. ‘Waarom God, waarom? U bent me een raadsel, maar ik ben mezelf een nog groter raadsel. Waarom weerhield ik Abraham niet, waarom liet ik hem doen wat ik van hem had gevraagd? Een misdaad is een misdaad, ook wanneer de goden ermee instemmen.’

De figuren in Kuijers Genesis zijn op zoek. Waarnaar precies, dat weten ze niet. Hun enige houvast is de stem van God, die hun opdrachten geeft en hen leidt van het ene land naar het andere. De hedendaagse, ongelovige lezer mist de stem van God die tot hem spreekt, maar is wel nog steeds op zoek. Door dit tijdloze en algemeen menselijke thema te benadrukken, brengt Kuijer de wereld van de Bijbel een heel stuk dichterbij.