Voor ik het weet zit ik in het hoofd van een achtenzeventig jarige actrice die in een flat in Lissabon woont en Alzheimer heeft. Ze wordt verzorgd door een neef van haar – tweede overleden – man en een dame op leeftijd. Zelf is ze van mening dat het prima met haar gaat: ‘ik kon me alleen niet herinneren waar mijn slaapkamer was, voor de rest vond ik alles, de keuken, de provisiekast.’
Proza van António Lobo Antunes is als een litanie waarin het leven in al zijn facetten bezongen wordt. Zo ook in zijn onlangs verschenen roman Voor wie in het donker op mij wacht.
Eenmaal begonnen kun je het boek niet wegleggen: je kunt een dame van respectabele leeftijd niet onderbreken in het ophalen van haar herinneringen. Fantastische interpretaties spelen zich af in haar hoofd. Ze ziet een hazewindhond op een schort in de keuken op de vloer liggen. Het kan ook zijn dat de hazewindhond op het schort staat afgebeeld. Die hazewind gaat er geregeld vandoor, dan gaat ze de straat op, om te zoeken. De hazewindhond wordt ook wel teruggevonden en profil op een keukenschort, tussen theedoeken en tafelkleden in de linnenkast.
Tijdens het lezen zoek ik houvast in een vorm die vertrouwd is van hoe een boek geschreven hoort te zijn. Bij António Lobo Antunes hoef je daar niet mee aan te komen, die heeft zijn eigen bijzondere manier van een verhaal vertellen. Zoals A.L. Snijders tot zijn zkv is gekomen, zo heeft Lobo Antunes zijn ‘verhalen zonder kader’ (vzk) tot een unieke stijl gebracht. Teksten lopen van de ene gedachte naar de andere; van het ene personage over in een ander personage. Vloeiend jawel, met als enig leesteken de komma:
“de dame op leeftijd en ik zaten in de keuken aan de tonijn toen de neef van mijn man binnenkwam, waarop de dame op leeftijd opsprong
‘Goedenavond’
alsof de beleefdheid die haar dode zoon niet had kunnen redden wel garant stond voor haar baan, ik meende de hazewind tussen de theedoeken te zien, keek opnieuw en weg was hij, wat ik niet allemaal kwijt ben geraakt in mijn leven, mijn moeder een foto zonder stem, mijn lijf een wrak, mijn geheugen los zand, ik herinner me dat ik als kind om het hardst tot aan die boom daar deed met mijn vader, en dat hij me liet winnen en voor me klapte
‘Je bent veel sneller dan ik’
of stom en achterdochtig tegenover mijn twee mannen, terwijl mijn moeder hem een teken gaf met haar ogen
‘Je kunt toch op zijn minst doen alsof je ze aardig vindt’
En mijn vader met zijn kin in zijn bord zonder op of om te kijken, mijn oma tegen hem vanaf het fornuis
‘Ik heb je nooit gemogen'”
Na anderhalf hoofdstuk taal ik niet meer naar leestekens. De gedachten van de oude actrice, die als een wijdvertakt netwerk door het boek stromen, hebben me bevangen. Lezen van Lobo Antunes is als voor het eerst eten van iets waar je tegenop ziet, inktvis, of mosselen in mijn geval. Daarna wil je meer.
Inge Meijer is een pseudoniem. Zij schrijft over boeken en over de ontdekkingen die zij doet in de marges van de literatuur.
